pir

Oʻzbekcha (uz)

pir I

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

pir

Etimologiyasi

PIR Bu birlik asli sifat boʻlib, 'koʻp yashagan kishi' maʼnosini anglatady (ПРС, 99; ТжРС, 307; OʻTIL, 1, 587). Bu ot oʻzbek tilida tojikcha piri badavlat izofa birikmasi tarkibida ishlatiladi. 191
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (III-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

[0. — keksa, qari; diniy

mazhab, tariqat asoschisi; hunarmandlar sarkori] 1 Uzoq umr koʻrgan kishi; keksa (qari 2).

Piri badavlat Uzoq umr koʻrib, bola-larini uylab-joylab, rohatda-farogʻatda yashayotgan kishi. ◆ -Qoʻchqordek oʻgʻillarning soyasida piri badavlat boʻlib yashang, — dedi Ergash Krratoyga. B. Rahmonov, Yurak sir-lari. ◆ Ilohim, piri badavlat boʻlgin, meni izzat qilsang, sani xudo izzat qilsin, — deb duo qildi Boʻrixoʻja Valijonni. Mir-muhsin, „Chiniqish“ . ◆ Piri badavlat otaxonu onaxonlarimiz juda koʻp. Gazetadan .

2 Diniy mazhab boshligʻi, diniy rahbar. ◆ Xudo xohlab, pirlar madadkoru aziz avliyo-lar qoʻllab yuborsa, hammasini daf qshyumiz. X. Toʻxtaboyev, „Shirin qovunlar mamlakati“ . ◆ "Qoch, yoʻlni boʻshat, pirim kelyaptilar!" deb kimgadiroʻshqirgan.. K. Yashin, „Hamza“ . ◆ Arvoh-lar yor, pirlar madadkor boʻlib, ovimiz ba-roridan kelsin. Hamza, „Tanlangan asarlar“ .

Yo pirim q. yo III. ◆ Yo pirim! Sharmanda qilma! (Bitta-bitta ketadilar). Hamza, „Tanlangan asarlar“ .

3 Biror kasbning asoschisi, homiysi deb tushuniladigan, koʻpincha, afsonaviy va afsonalashtirilgan shaxs. ◆ Miskarlar, chega-chilar, tunukasozlar koʻp antiqa gaplarni, har qaysilari oʻzlarining pirlarini, riso-lalarini yaxshi biladshshr. Oybek, „Bolalik“ .

4 koʻchma Biror ish, kasb yoki sohani juda yaxshi egallagan, shu sohada oʻta mohir usta kishi, ustoz. ◆ Bunday rahbarlar, goʻyo hamma sohaning piri hisoblanadilar. N. Aminov, „Yolgʻonchi farishtalar“ . ◆ -Bolang boy boʻlgur Shodi oshpaz bu kasbning zap piri-da! — cholning tarifini keltirishadi chinorlik-lar.. "Yoshlik" . ◆ Ular oʻrni kelsa, otasi ekan-u, hatto pirining ham betiga qorakuya chagshab, maqsad sari talpinadi. S. Siyoyev, „Yorugʻlik“ .

Pir urgan Eng yomon, arvohurgan, yaramas. ◆ Ziqnaning pir urgani edi. Xasisligini, isqirtligini hamma bshtdi. Kimsan — te-rifurush falonchi boy! Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

pir II

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

pir

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

hafsalasi pir (boʻlmoq) I)

ishonchi, eʼtiqodi yoʻqolmoq, koʻngli qol-moq. ◆ Eng ishongan kishisidan ham hafsalasi pir boʻlibdi. shj U yozibdi: Barakalla, oʻrtoq shoir, Qani doʻstlik, ogʻaynilik, x,afsalam nup. Gʻ. Gʻulom, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Bolalik-dan koʻz ochib koʻrgani tuya oʻrkachiday haybat-li tepaliklarni emas, kaftdek tekis dashtni koʻrib, hafsalasi pir boʻldi. "Yoshlik"; 2) hafsalasi, „intilishi, ishtiyoqi yoʻqol-moq“ . ◆ Ishdan ham hafsalasi pir boʻlibdi. a ◆ Koʻrsa, hafsalasi pir boʻlib, qoʻli ishga bor-may qoladi. S. Ahmad, „Ufq“ .

pir III

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

pir

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

taql. s. Mayda qushlarning qa-not qoqishidan, parrak kabilarning ayla-nishidan chiqadigan tovush. ◆ Chumchuq pir et-sa, yuragi shir etadi. Matal . ■■ ◆ Qorabayir-ning tuyoqlari ostidan pir etib bedana uchdi. S. Anorboyev, „Oqsoy“ . ◆ -Hamma senga oʻxsha-ganmi, chumchuq pir etsa, yuragi shir etadigan, — deb kuldi Haydar. A. Koʻchimov, „Halqa“ .

Antonimlari

ПИР. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

pir I
1 старец; ◆ piri badavlatlik зажиточная старость, обеспеченная, счастливая старость; ◆ piri badavlat boʻling уст. будьте богатым, зажиточным в старости (пожелание); рел. пир, духовный наставник, глава религиозной общины, глава религиозной секты, патрон (духовный); ◆ yo, pirim! межд. 1) о, пир мой! (выражает удивление, восхищение, возмущение); 2) опля, гопля! (употребляется при метании карт, бросании игральных костей, при начале какого-л. дела и т. п.); ◆ pirimning haqqi! (букв. ради моего духовного наставника!) честное слово!; ◆ pir urgan (букв. проклятый духовным наставником) заядлый, отъявленный; самый худший, самый последний;◆ Ziqnaning pir urgani yedi (Ойбек, «Ќутлуѓ ќон») Он был скрягой из скряг; ◆ odamning pir urgani ham bunday qilmaydi даже самый худший человек так не поступит;
3 перен. авторитет (в чем-л.), «король» (в какой-л. области); ◆ u ovchilarning piri он «король» охотников;◆ eng yomon ishlarning piri (букв. «король» самых плохих дел) отъявленный негодяй.

pir II
звукоподражание шуму крыльев мелких птиц при вспархивании; ◆ bedana "pir" etib uchib ketdi перепёлка с шумом вспорхнула; ◆ chumchuq pir atsa, yuragi shir etadi погов. даже если воробей вспорхнёт, у него души в пятки уходит.

pir III:
◆ hafsalasi pir boʻldi у него пропало желание, у него всё настроение пропало; он разочаровался (в ком-чём-л.).

Turkcha (tr)

pir

pir