qaychi
Oʻzbekcha (uz)
[tahrirlash]
Oʻzbekcha (uz)Morfologik va sintaktik xususiyatlari
[tahrirlash]qay-chi
Aytilishi
[tahrirlash]Etimologiyasi
[tahrirlash]Mo‘g‘ulcha хайч so‘zidan olingan.
QAYCHI 'ikki tigʻni oʻrtaroq yeridan vint bilan birlashtirib tayyorlangan kesish asbobi'. Uchta q a y ch i d a n bittasi ham ishga yaramaydi. Yuzaki yondashib, bu soʻzni chï qoʻshimchasi bilan yasalgan deyish mumkin, lekin bu qoʻshimcha feʼldan yasamaydi: bu soʻz tarkibidagi qay— qismi asli qadimgi turkiy tilda 'yotiq holatda kes-' maʼnosini anglatgan qïy- feʼlining unlisi oʻzgargan shakliga teng [DS, 406: qay- II sm. Qïy—; 440: qïy- 1. 'srezat, rezat (naiskos, koso)’]. Eski oʻzbek tilida qïy- feʼlining ana shu qay— shaklidan -(ï)ch qoʻshimchasi bilan ot yasalgan va unga kuchaytirish, ' takror' maʼnosini ifodalovchi —ï qoʻshimchasi qoʻshilgan; keyinchalik ikkinchi boʻgʻindagi tor unli talaffuz qilinmay qoʻygan, a unlisi ä unlisiga almashgan, ï unlisining qattiqlik belgisi yoʻqolgan: [(qïy— > qay-) + ïch = qayich] + ï = qayïchï > qaychï > qäychi.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.
Maʼnoviy xususiyatlari
[tahrirlash]Maʼnosi
[tahrirlash]Yupqa narsalarni, mato, qogʻoz va shu kabilarni kesish uchun ishlatiladigan, oʻrta yeridan bir-biriga vint bilan biriktirilgan ikki tigʻdan iborat dastali asbob. ◆ Oʻtkir qaychi. Tok qaychi. Kampirning qoʻlidagi konvertni oldi-da, kichkinagina qaychisi bilan qirgʻogʻini kesdi. I. Rahim, „Chin muhabbat“ . ◆ Qaychi bilan chimdib qirqilgan moʻylovi tagiga yashiringan lablari pichirlar.. S. Anorboyev, „Oqsoy“ .
</a>YA3_£^_
- Qaychi quda aynan qarshi quda q. qarshi.
Sinonimlari
[tahrirlash]Antonimlari
[tahrirlash]ҚАЙЧИ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.
Tarjimalari
[tahrirlash]- Yoqutcha: кыптыый