quruq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

qu-ruq

Etimologiyasi

QURUQ 'namligi yoʻqolgan'. Q u r u h oʻtin darrov oʻt oldi. Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu sifat asli qurï— feʼlidan^ —gʻ qoʻshimchasi bilan yasalgan; qoʻshimcha qoʻshilganidan keyin ï unlisi u unlisiga almashgan; keyinchalik oʻzbek ti — lida soʻz oxiridagi gʻ undoshi q undoshiga almashgan: qurï— + gʻ > qurugʻ > quruq. Maqmud Koshgʻariy bu soʻzni maxsus izohlagan oʻrnida qurugʻ shaklida keltirgan (Devon, I, 356), matn ichida nimagadir quruq shaklida yozilib qolgan (Devon, I, 364), xuddi shu yagona misol asosida quruq soʻzi DSgâ ham kiritilgan (470— bet); oʻnga yaqin manbalardan keltirilgan barcha misollarda bu soʻz qurugʻ shaklida yozilgan. Demak, bu soʻz oxiridagi qoʻshimcha asli —gʻ talaffuz qilingan.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Suvi, nami batamom yoki qis-man qochgan, suvini, namini batamom yoki qisman yoʻqotgan; suvi, nami yoʻq yoki oz. ◆ Quruq oʻtin. Kuruk shamol. Toʻqayga oʻt tush-sa, hoʻlu KURUK baravar yonar. Maqol . n Normat rotaga kelishi hamon starshina Vanya Velikan uni blindajda yechintirib, KURUK kiyimlarga oʻradi. I. Rahim, Chin muhab-bat. ◆ Toʻtiqiz tomning quruq koʻkatlari ustida koʻchani tomosha qilib, gilos yeb yot-di. M. Ismoiliy, „Fargʻonat“ . o.

2 Yogʻingarchilik kam boʻlgan yoki boʻla-digan; yogʻin-chochinsiz. Kuruk iqlim. Bu yil yoz KURUK keldi.

3 Maxsus quritilgan, qurigan. ◆ Quruq meva. Kuruq beda. Quruq choy. Kuruk goʻsht.

4 Quruqshagan, qurushiq. ◆ Quruq lablari-ni bazoʻr qimirlatib, harsillab dedi Gul-nor: -36f .. badanim yonib boradi. Oybek, Tanlangan asarlar.

5 Suvi yoʻq; suvi qurigan. ◆ Quruq sahro. Quruq daryo. n ◆ Karvonlar.. oʻzgartirdilar yoʻlni, Tashlab bu quruq choʻlni.. 3. Diyor . ◆ -Yozda bu yerga ham suv keladi, — dedi Ha-midjon mening quruq gʻisht ariqlarga ti-kilib borayotganimni koʻrib. Oʻ. Umarbekov, „Choʻlda bir kun“ .

( 6 koʻchma Ichida hech narsasi yoʻq, boʻsh. ◆ Quruq uyga koʻchib kirmoq. Quruq qoshiq ogʻiz yirtadi. Maqol . Nomi ulugʻ, suprasi qu-ruq. Matal. m ◆ [Boy] Xatni kursi ustidagi quruq patnis tagiga qistirdi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Mudofelarga inʼomlar ulashilib bitdi-da, hudaychi oʻzining quruq xurjuni bilan Azizbek qoshiga kelib qulluq qildi. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ .

7 Biror narsa toʻshalmagan, yalangʻoch. ◆ -Os-tingga nima toʻshaysan? -Qishda poxol, yozda quruq yerda yota beraman. S. Ayniy, „Qul-lar“ . ◆ Gulnor ayvonda quruq boʻyra ustida oʻtirib, mahsi kiyish bilan ovora ekan, Un-sin kirib keldi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

8 koʻchma Hech narsasiz. ◆ Toʻyga quruq bor-moq. Bozordan quruq kelmoq. Ovdan quruq qaytmoq. yash ◆ Boʻta quruq choyni nonsiz is-siq-issiq hoʻplab.. oʻrnidan turdi. S. Ahmad, „Hukm“ . Usmonjon u ni [pulni] yoʻlkira kilib, uyga kuruk kirib keldi. S. Zunnunova, Gulxan.

Qatordan quruq qolma Hamma qatori sen ham oʻz ulushingni, nasibangni ol, maʼno-larida ishlatiladigan matal. Quruqqolmoq Mahrum boʻlmoq, bebahra, benasib boʻlmoq. Palovdan Kuruk qolmoq. Ziyofatdan KURUK qolmoq. Tomoshadan KURUK kolmoq. m Hali Qumriga ishonib, Sanobardan ham KURUK kolmasam yaxshi edi. B. Rahmonov, Yurak sirlari. Quruq qoʻymoq Maqrum qilmoq, be-bahra, benasib qilmoq, chetda qoldirmoq. Ter toʻkib sochsang urugʻ, yer seni koʻymas KUquruq RUK- Matal.

9 Faqat, birgina. ◆ Maktabda shunaka narsalarni oʻrgatmasa, nimani oʻrgatadi? Quruq ilm bilan bola bola boʻlar ekanmi? A. Qahhor, Ayb kimda?

10 koʻchma Amalga oshmaydigan, behuda, puch. ◆ Quruk xayol. Quruk vaʼda. Quruq gap kilmokQuruk gap quloqqa yokmas. Matal . ■■ Oʻtgan yil ham xuddi shunday boʻlgandi: Quruk soʻzga silosxona toʻlgandi. A. Poʻlat. Olifta yigit, KURUK kochirimga bu belbogʻ-lar yechilmaydi. Hamza, Paranji sirlari.

11 koʻchma Tagi puch, asossiz, uydirma. Quruk daʼvo. Quruk raqamlar. n Daʼvongiz-ga biror isbotingiz bormi yoki KURUK bir gapmi, isbot qila olasizmi? A. Qodiriy, Oʻtgan kunlar. Kuruk ovoza — turarjoy emas-ligini oʻzing ham bilsang kerak, direktor [dedi Suvonkul]. Sh. Rashidov, Boʻrondan kuchli. Yusufbek hoji yuqorida oʻtgan gap-larni KURUK va asossiz aytmagan edi. A. Qodiriy, Oʻtgan kunlar.

12 Astoydil yoki samimiy boʻlmagan, shunchaki, yuzaki. ◆ Quruq poʻpisa. Kuruk mulo-zamat. Kurukkina koʻrishmoq. sht Lekin qu-ruk doʻk quruqligicha kolaveribdi.. T. Obi-dov, „Yusufjon qiziq“ . Gap KURUK boʻlmasin uchun, ikki ellik xat yozib ber, olib boray. A. Qahhor, Sarob.

13 koʻchma salb. Biror foydali ish-amali yoʻq, biror maʼno chiqmaydigan. Quruk olim. m ◆ Qurolov dangasa emas. Lekin oʻta quruq odam, unda iroda degan gap yoʻk- Gazetadan . Klubda bu kadar sovuk, KURUK koʻringan bu odam shunday xushchaqchaq, shunday gapga usta ekanki, asti koʻying. A. Qahhor, Quyushqon.

Aravani quruq (yoki kuruq aravani) olib qochmoq K- arava. Oʻzini quruqqa olmoq (yoki tortmoq) Oʻzini oqlashga urinmoq, gunoh-siz qilib koʻrsatmoq. ◆ Salim ham butun aybni Yoʻlchiga agʻdarib, oʻzini quruqqa tort-di. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

Antonimlari

ҚУРУҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

quruq

• Turkcha: kurak, kuru

Ruscha _ru

quruq
1 сухой; лишённый влаги; засохший, высохший; ◆ quruq beda сухой клевер; ◆ quruq meva сухие фрукты; ◆ quruq oʻtin сухие дрова;
2 сухой, лишённый влаги, осадков; ◆ quruq yoz сухое лето; ◆ quruq iqlim сухой климат; ◆ quruq yoʻl сухая дорога; ◆ quruq daryo пересохшая (высохшая) река;
3 перен. пустой, лишённый (чего-л.); // ни с чем; ◆ quruq uy пустая комната; ◆ quruq raqamlar голые цифры; ◆ quruq qoʻl bilan с пустыми руками; ◆ bozordan quruq keldi он пришел с базара с пустыми руками; ◆ quruq qolmoq остаться ни с чем, лишиться всего; ◆ quruq qoshiq ogʻiz yirtar посл. сухая ложка рот дерёт;
4 перен. тщетный, напрасный, бесполезный, бесплодный, безрезультатный; ◆ quruq vaʼda пустые обещания, одни обещания; ◆ quruq daʼvo необоснованное требование, необоснованная претензия; ◆ quruq soʻz (или gap) пустые разговоры; болтовня; ◆ quruq soʻz hech yem boʻlmas (букв. пустые слова не могут быть едой) в пустых словах проку нет, в пустых словах толку нет; ◆ quruq xayol пустая фантазия, несбыточная мечта;◆ quruq xayyolga bormoq мечтать попусту, предаваться несбыточным мечтаниям;
5 перен. пустой никчёмный (человек); // пустозвон; ◆ quruq (odam) пустой человек; ◆ quruq olim учёный только по званию, ненастоящий учёный; ◆ oti ulugʻ - suprasi quruq см. ◆ supra 1; * aravani quruq olib qochmoq см. arava.