sassiq
Oʻzbekcha (uz)
[tahrirlash]
Oʻzbekcha (uz)Morfologik va sintaktik xususiyatlari
[tahrirlash]sas-siq
Aytilishi
[tahrirlash]Etimologiyasi
[tahrirlash]SASSIQ ' hidi yoqimsiz, qoʻlansa1. Jangchilar etik, botinkalariga yopishgan sassih balchihni hirgʻohha chihib yuvar .. edi (Shuhrat). Bu soʻz qadimgi turkiy tilda 'yoqimsiz, qoʻlansa hid chiqar-' maʼnosini anglatuvchi sasï- feʼlidan -gʻ qoʻshimchasi bilan yasal— gan: sasï— + gʻ = sasïgʻ (ДС, 490). Keyinchalik soʻz oxi-ridagi gʻ undoshi q undoshiga almashgan (КРС, 637); oʻzbek tilida a unlisi ä unlisiga almashgan, ï unlisining qattiqlik belgisi yoʻqolgan, ikkinchi s undoshi qatlan-gan: sasïgʻ > sasïq > säsiq > sässiq. Bu sifat ayrim turkiy tillarda sasï shaklida mavjud (ТРС, 521). Bun — day shakldagi soʻz 'yoqimsiz hid' maʼnosini anglatgan sas otidan —ï qoʻshimchasi bilan yasalgan boʻlib chiqadi.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.
Maʼnoviy xususiyatlari
[tahrirlash]Maʼnosi
[tahrirlash]1 Hidi yomon, yoqimsiz, qoʻ-lansa. ◆ Sassiq gaz. Sassiq sarimsoq. Burun-ni sassiq deb kesib tashlanmas. Maqol . n - ◆ Sassiq balchiqda yotgan sassiq toʻngʻiz avval oʻzini qutqarsa-chi, birovning gʻamini yeyish oʻrniga! — dedi Zulfizar. K. Yashin, „Hamza“ .
2 Sassiq hid oʻrnashib qolgan; havosi ogʻir; badboʻy. ◆ Sassiq hammom. yat Ikki yil-gacha.. mana shu sassiq barakda chirib yota-mizmi? A. Muxtor, „Tugʻilish“ . ◆ Zumrad benzin anqib turgan sassiq kabinadan sakrab tu-shib, shiypondagi xotin-qizlar orasida gʻo-yib boʻldi. S. Siyoyev, „Otliq ayol“ .
3 Aynib, hidlanib, buzilib, chirib qol-gan, achigan. ◆ Koʻkarib ketgan bu sassiq suvda bijillab yotgan har xil qurtlar, tushgan yerida bir-ikki qshtanglab, darrovoʻlardi. M. Ismoiliy, „Fargʻona“ . t. o.
4 koʻchma dagʻl. Gap-soʻzi kishiga yoqmay-digan; qoʻlansa (ran, soʻz, muomala haqida). ◆ Sassiq odam. Sassiq soʻz. m ◆ Eshon ham, otinoyi ham ikkiyuzlama, yolgʻonchi va sassiq gap odamlar edi. P. Tursun, „Oʻqituvchi“ . ◆ Meni nima uchun bunday qiynaysiz.. Koshkiydi, qoracha boʻlib tugʻilgan boʻlsam, koʻrgami, kalgami tegib, sizning taʼnangizni, sassiq soʻzlaringizni eshitmas edim! M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ .
5 koʻchma Birovni kamsitish, haqorat-lashni bildiradi. ◆ Oh bolam, yoshligim qay-tib kelsa, bu sassiq cholga oʻlsam ham teg-masdim. S. Ahmad, „Saylanma“ . ◆ -Sen gapirma, sassiq kampir, — dedi Qumri, Qamchining yoni-ni olib, — ering bilan qoʻshmozor boʻl! H. Gʻulom, „Mashʼal“ .
- Sassiq alaf q. alaf. Sassiq kekirdak Ovqat hazm boʻlmasligi natijasida qoʻlan-sa hidli gaz chiqarib kekiradigan. ◆ -Men ham bugun "ziyofat" yeyaverib, juda ham sassiq kekirdak boʻlib ketdim, — dedi Shum bola. Gʻ. Gʻulom, „Shum bola“ .
Sinonimlari
[tahrirlash]Antonimlari
[tahrirlash]САССИҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.