sayramoq
Oʻzbekcha (uz)[tahrirlash]
Oʻzbekcha (uz)Morfologik va sintaktik xususiyatlari[tahrirlash]
say-ra-moq
Aytilishi[tahrirlash]
Etimologiyasi[tahrirlash]
SAYRA— 'yoqimli ohangdor ovoz chiqar—' (qush haqida). Archaning orasida yana kaklik s a y r a d i (Sunnatilla Anorboyev). Bu feʼl qadimgi turkiy til— dagi 'ovoz', 'soʻz' kabi maʼnolarni anglatgan sav oti-dan (ПДП, 420; Devon, III, 168; DS, 491) -(ï)r qoʻshimchasi bilan yasalgan feʼlga 'takror' maʼnosini ifodalovchi -a qoʻshimchasini qoʻshib hosil qilingan (Devon, III, 325); keyinchalik ikkinchi boʻgʻindagi tor unli talaffuz qilinmay qoʻygan, v undoshi y undoshiga, oʻzbek tilida a unlilari ä unlilariga almashgan: (sav + ïr = savïr-) + a = savïra— > savra— > sayra- > säyrä—.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.
Maʼnoviy xususiyatlari[tahrirlash]
Maʼnosi[tahrirlash]
1 Yoqimli ohangdor ovoz chiqarmoq, xonish qilmoq (qushlar haqida). ◆ Atrofiga ekkan toza shamshod gul, Har shoxi-da sayrab oʻtirar bulbul. "Ravshan" . ◆ Tolda chumchuq sayraydi, Tol bargini chaynaydi, Tol bargi achchiq ekan, Yurakka sanchiq ekan. "Xalq durdonalari" . ◆ Hovlidagi yongʻoqning tepa shoxiga qoʻnib olgan zargʻaldoq "biyov-biyov" deb sayrardi. M. Mansurov, „Yombi“ .
2 koʻchma Yoqimli, shirali ovozda qoʻshiq aytmoq. ◆ Sozandalar joʻrida xushovoz xonanda bulbuldek sayrardi.
3 Yoqimli, jarangdor ovoz chiqarmoq (musiqa asbobi haqida). ◆ Dutorimning tor-lari qoʻsh bulbuldek sayraydi. "Qoʻshiqlar" .
4 koʻchma salb. Tinmay gapirmoq, vay-samoq, javramoq. Joʻralari orasida "shirin suxan"lik bilan tanilgan Olimxon say-rayverdi. Oybek, Tanlangan asarlar. ◆ -Juda sayrab yubordingiz, bekam! — dedi iljayib Zavrak, — sizni bir qadrdon singlim deb xurmat qilib gapirmoqchi boʻlgan edim. Mirmuhsin, „Meʼmor“ .
5 koʻchma Tez, shiddat bilan ovoz chiqar-moq (pulemyot, minomyot, avtomat va sh. k. haqida) ◆ Bir zumda pulemyopiar sayrab ketdi. J. Sharipov, „Xorazm“ .
6 koʻchma Koʻzni quvontirmoq. U ◆ [qizim] tikkan mahsilarni qoʻlingga ol-u, tomosha qil — sayraydi-da. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .
Sinonimlari[tahrirlash]
Antonimlari[tahrirlash]
САЙРАМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.