shox

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

shox

Etimologiyasi

SHOX I Bu ot ПРСda [shax\ va [shaxe] shakllarida (302), ТжРСda shox, shoxa shakllarida keltirilib (461), oʻzbek tiliga shox shakli olingan; 'daraxt tanasidan yon-veriga oʻsib chiqqan buta' maʼnosini anglatadi (OʻTIL, II, 426). Bu otdan oʻzbek tilida shoxla- feʼli yasalgan. SHOX II Bu gojikcha ot 'baʼzi hayvonlarning boshida oʻsib chiqadigan suyaksimon kattiq oʻsimta', 'mugiz' maʼnosini anglatadi (ТжРС, 461; OʻTIL, II, 426).
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (III-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

I f. j-Li - butoq, shox, shoxcha

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Oʻsimlik, daraxt yoki buta tanasidan yon-veriga oʻsib chiqqan oʻsimta. Daraxtning sho-xini kesmoq. m ◆ Keldi yoz chogʻi, Mevalar pish-di. Olmalar shoxi Egilibtushdi. I. Muslim . ◆ Ha, Qodirovga ishlaring tushmabdi, sizlar daraxtning shoxida boʻlsalaring, men bargida yuraman. Sh. Rashidov, „Boʻrondan kuchli“ .

Shox otmoq Shox chiqarmoq, shoxlamoq. ◆ Kapitan bekatga kelib, naʼmatak oldida toʻxtadi. U katta sadadek shox otgan. Oʻ. Umarbekov, „Yoz yomgʻiri“ .

2 Sinib tushgan, kesilgan novda, bu-toq yoki shox-shabba. ◆ Shoxlarni yoqmoq. yash Rax-nalariga yantoq va shox bosilgan past devor-li hovlilarning buzilgan uylari tashqari-dan koʻrinib turar edi. S. Ayniy, „Qullar“ .

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

shox

Etimologiyasi

II [f. j-Li — muguz, shox

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

Baʼzi hayvonlarning boshidan oʻsib chiqadigan suyaksimon qatgiqoʻsimta; muguz. ◆ [Hoʻkiz] Nay-zadek oʻtkir shoxlarini unga toʻgʻrilab.. xu-ruj qilib kela boshladi. K. Yashin, „Hamza“ .

Uning shoxi bormi? Uning boshqalar-dan nima ortiqligi bor? Shox tashlamoq s. t. 1) oqsoqlanib yurmoq, oqsoqlamoq, choʻ-lokdanmoq; 2) bir tomonga ogʻmoq, qiyshay-moq. ◆ Varrak shox tashladi. v ◆ Tojixon bir-dan shox tashlab, qahqaha urdi. Mirmuhsin, „Yugurdak; 3) u yon-bu yonga egilib, oʻyinga tushmoq, oʻynamoq“ . ◆ Oʻyinchilar noz va ehtiros bilan maqomga shox tashlab, koʻzlarini suzib oʻynardilar. Oybek, „Navoiy; 4) biror tomonga yon bosmoq, beqarorlik qilmoq“ . ◆ Ubaydul-laxoʻja aʼlam.. kimdan koʻproq pora olish niyatida dam u, dam bu tomonga shox tashlab, ularni [boylarni ] ikki oy ovora qildi. P. Tursun, Oʻqituvchi. Shoxi sinmoq (yoki qay-rilmoq) Biror holat, daraja imkoniyati-dan mahrum boʻlmoq. ◆ [Muattar:] Bir yalang-oyoq Poʻlatning shoxini qayirolmagan yigit osmondagi yulduzga qoʻl choʻzsa qiziq boʻlar ekan. N. Safarov, „Sharq tongi“ . ◆ Qoʻyaver.. bizdan oldin oʻzining akasidan shoxi sinadigan boʻ-lib turibdi. J. Abdullaxonov, „Xonadon“ . Sho-xing chiqadimi? Biror yering ortib qola-dimi, nima foyda koʻrasan? ◆ Bildiki, xotini bilan adi-badi aytisha bergani bilan shoxi chiqmaydi. Shuhrat, „Jannat qidirganlar“ .

Antonimlari

ШОХ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

shox

OʻTIL

Ruscha _ru

shox I
1 ветка, ветвь; сук; ◆ shox otmoq ветвиться; ◆ shox otib ketgan tol ветвистый тальник;
2 хворост; ◆ shox oʻtin хворост; ◆ 

• shox ariq крупный арык (отведенный от магистрального канала).
  

shox II
рог, рога; // роговой; ◆ bugʻu shoxlari оленьи рога; ◆ shox (или ◆  shoxdan qilingan ) taroq роговой гребень; ◆ shox soqqa бита из рога (для игры в орехи); ◆ shox modda роговое вещество; ◆ hoʻkizning shoxiga ursang, tuyogʻi zirqiraydi посл. (букв. если ударить по рогам быка, то мозжит копыто) удар по кому-либо коснётся и его близких; ◆ 

• shox tashlamoq 1) шутл. хромать; 2) увиливать; хитрить; 3) козырять, крутиться (о бумажном змее); ◆ shox tashlab oʻynamoq неуклюже танцевать; ◆ shoxini qayirmoq (или sindirmoq) подрезать крылья (кому-л.); обломать рога; ◆ shoxing chiqadimi (букв. у тебя рога вырастут, что ли?) что это тебе даст?; ◆ uning shoxi bormi? (букв. что он - с рогами, что ли?) что он - лучше нас, что ли?