shu

Vikilug‘atdan olingan

Oʻzbekcha (uz)
[tahrirlash]

Morfologik va sintaktik xususiyatlari[tahrirlash]

shu

Aytilishi[tahrirlash]

Etimologiyasi[tahrirlash]

SHU koʻrinib turgan kishi yoki narsani koʻrsatish olmoshi. Menga sh u kitob kerak. Qadimgi turkiy tilda bu olmosh asli shul tarzida talaffuz qilingan (ДС, 524: shul 'tot, von tot'); keyinchalik bu soʻzning bosh shaklida l undoshi talaffuz qilinmay qoʻygan: shul > shu (l undoshini talaffuz qilmaslik bul soʻzida ham voqe boʻlgan). Ushbu olmoshda ham, bu olmoshida boʻlganidek, koʻplik shakli shul + är tarzida hosil qilinadi; boshqa qoʻshimcha qoʻshilsa, l undoshi n undo — shiga almashib qatnashadi: shun + däy, shun + chä kabi. SHUVA- q. suva—
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari[tahrirlash]

Maʼnosi[tahrirlash]

koʻrs. olm. 1 Soʻzlovchiga yaqin, uning koʻz oʻngidagi narsani yoki kimsani koʻrsa-tish uchun xizmat qiladi. ◆ Shu narsa. Menga shu kitob kerak. Tashabbusni shu brigada boshlab berdi. Mana shu joydan kesing. Menga shu yer maqul. Hikoyaning shu yeriga kelganda. gap boʻlindi. Siz shu yerda qoling. Kanal shu yerdan boshlangan. Siz shu yerlikmisiz?

Shu atrofda Unchalik uzoq boʻlmagan joyda; yaqin orada, yaqin oʻrtada. ◆ Shu atrofda quduq bormi? Bolalar shu atrofda edi. Shu orada (yoki oʻrtada) I) yaqin muddat orasida, ayni vaqtda. ◆ Shu orada rais kelib qol-di. Shu orada toʻy ham boʻlib oʻtdi; 2) yaqin orada, „yaqin joyda, unchalik uzoq boʻlmagan joyda“ . ◆ Sigiringni shu orada oʻtlatib yur! Ketmonni shu orada qoldirgan edim. Shu oʻrtada suv bormi? gsh Shu oʻrtada birdan.. xoʻjayin borib qoldilar. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

2 "Payt", "vaqt", "on", "dam" kabi soʻz-lar bilan kelganda, soʻz borayotgan narsa, voqea, hodisa va sh.k. ning boshqasi bilan ayni vaqtda, bir vaqtda sodir boʻlganligi-ni ifodalaydi. ◆ Shu choqqacha. Shu paytgacha. Shu vaqtgacha. Shu damgacha. Shu maha^kacha. Rejani shu oy boʻlmasayam, yanagi oyda ba-jaramiz. Shu paytda ot kishnab yubordi. Shu vaqtda xoʻroz qichqirdi. Shu onda bir kishi kirib keldi. m ◆ Naq shu pallada darvozadan katta qora sigir shataloq otib, orqasida bir kishini surib kirdi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Shu onda ichkaridan oʻz xotinining tovushi eshitildi. A. Qahhor, „Mayiz yemagan xotin“ . ◆ Iskandarovning shu paytgacha razm solmaganini qarang-a. S. Ahmad, „Laʼli Ba-daxshon“ .

Shunda 1) ushbu yerda, bu joyda. ◆ Bilsang: uyim shaharda, Keldim senga saharda, Yur, xoʻp desang agarda, Yo shunda qolasanmu? E. Vo-hidov; 2) u holda, „shunday holda, shunday paytda“ . ◆ Pechka quraylik, uy shunda isiydi.

3 Oʻzi birikib kelgan soʻz bildirgan shaxs, narsa, vaqt va sh.k. ni aloqida qayd etadi, taʼkidlaydi. ◆ Nima ish boʻlganini shu odam biladi. Shu qish juda sovuq keldi. Paxta plan i shu bu yil ham bajarilsa, yaxshi boʻlardi. Menga kitob shu bugun kerak. Shu bugundan eʼtchboran darsga qatnashmayman. m ◆ Shu bu yil mevaga kirgan bir talay shaftoli. olcha, behini kesib, \chol\ oʻtin qi-lipti. A. Qaqhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ .

4 Kesim vazifasida kelib, shaxs, nar-sa-hodisa va sh.k. ning aynan shu gap bildirgan narsa ekanini qayd etadi. Xohlasang

— shu, xoh.1amasang — katta koʻcha. Aytadi-gan gapim — shu. Hozirgi davr talabi — shu. Uning boʻlgan-turgani — shu. Uning maqsadi

— shu. n | Yormat: \ Miting pir urgani — ◆ shu. Kishini chaqib qoʻyadi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

Shu qadar Chunonam, shu darajada. Shu ham ishmi? yoki shu ham ish boʻldimi?
Soʻzlovchining biror ish, xatti-harakat, narsa va sh.k. ga salbiy munosabatini, undan qoniqmaganini bildiruvchi ibora. ◆ Shu ham ish boʻldimi, nega kech keldingiz? Shun-dan-shunga Allaqancha yerdan, „ancha uzokdan“ . ◆ Shundan-shunga piyoda keldim. m ◆ ..Shundan-shunga men, sen bor, — deb keldim. Muqimiy .

Sinonimlari[tahrirlash]

Antonimlari[tahrirlash]

ШУ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari[tahrirlash]

shu

Ruscha ru

shu
мест указат.
1 этот, это, эта; эти; сей; ◆ shu narsa эта вещь; это; ◆ shu narsa menga kerak edi мне нужна была эта вещь; ◆ shu narsaga diqqat qilish kerakki, ... надо обратить внимание на то обстоятельство, что...; надо заметить, что...; ◆ shu yer это место; ◆ shu yerga сюда, на это место, к этому месту; ◆ hikoyaning shu yeriga kelganda gap boʻlindi рассказ прервался на этом месте; ◆ shu yerda здесь, тут, на этом месте; в этом месте; ◆ shu yerdan отсюда, с этого места; ◆ shu yerlik здешний, местный; ◆ shu atrofda невдалеке; где-то тут близко; ◆ shu orada 1) тем временем; 2) невдалеке; где-то тут поблизости; ◆ shu paytda (или vaqtda, tobda) сейчас, в это время, в то время, в тот момент; ◆ shu paytda eshikdan bir kishi kirib keldi в это время в дверях показался человек; ◆ shu vaqtda Moskvada boʻlsam edi если бы я был сейчас в Москве; ◆ shu onda 1) в этот момент, в это время; 2) мгновенно, моментально, тут же; ◆ shu gal на этот раз, на сей раз; ◆ shu gal men yutaman на сей раз я выиграю; ◆ shu bugun сегодня, сегодня же, именно (непременно) сегодня; ◆ menga pul shu bugun kerak мне деньги нужны именно сегодня; ◆ shu bugundan qoldirmasdan не позднее сегодняшнего дня; непременно сегодня; ◆ shu bugundan boshlab (или eʼtiboran) начиная с сегодняшнего дня, с этого дня; с этого времени; ◆ shu bugungi сегодняшний; ◆ shu bugungidek esimda свежо в памяти (как будто это было сегодня); ◆ shu choqqacha (или paytgacha, vaqtgacha, damgacha, mahalgacha) до сих пор, до сего времени; до этого; ◆ shu tarzda (или xilda, yoʻsinda) так, таким образом, таким способом, таким путём; в этом духе; ◆ shu sababli (или sababdan) по этой причине, поэтому, ввиду этого; ◆ shu qadar столь, столько, настолько, до такой степени, так; ◆ shu kam edi или ◆  bir kamim shu edi только этого мне не хватало, этого ещё мне недоставало; ◆ shu ham ish boʻldimi или ◆  shu dam ishmi разве это дело; ◆ shuning род. п. от ◆  shu; shuning bilan birga вместе с тем, вместе с этим, наряду с этим; при этом, при всём том; ◆ shuning uchun поэтому, потому; ввиду этого; ◆ ... va shuning kabilar ... и тому подобное; ◆ shuning orqasida из-за этого; ◆ shuni это; этого; ◆ shuni ayting-a?! подумайте!; скажите!; неужели?; ◆ shuni ham aytish kerakki,... следует также сказать, что...; ◆ shunga этому; к этому, на это; ◆ ish shunga borib yetdi дело дошло до этого; ◆ gapni shunga olib kelmoqchi edi он клонил разговор к этому; ◆ shunga oʻxshash подобно этому, в этом роде; такого рода; ◆ shunga qaramasdan несмотря на это; тем не менее, при всём этом; ◆ shunga koʻra ввиду этого, в соответствии с этим; ◆ kuning shunga qoldimi до чего ты докатился, до чего ты дошёл; ◆ shunda 1) в этом, при этом; ◆ gap shunda дело в этом; ◆ hamma balo shunda всё зло заключается в этом; вот где собака зарыта; 2) тогда, в таком случае; ◆ shunda yaxshi boʻladi тогда будет хорошо (лучше); ◆ shundan 1) от этого, из этого; отсюда; ◆ shundan oʻrnak olish kerak с этого надо брать пример; ◆ shundan soʻng или ◆  shundan keyin после этого; после того; ◆ shundan beri с этих пор; с тех пор; ◆ shundan boshqa gap topa olmadingmi? ты больше ничего не смог придумать?; ◆ shundan boshqani bilmaydi он кроме этого ничего не знает; только и знает что...; ◆ shaharning nomi shundan kelib chiqqan название города произошло от этого; ◆ shundan shunga из такой дали; ◆ shundan shunga erinmasdan keldingmi и не поленился же ты притащиться из такой дали; 2) поэтому, по этой причине; ◆ shunisi это; вот это; ◆ shunisi yaxshi вот это и хорошо; ◆ ana shunisi bor-da вот то-то и оно, в этом-то и заковыка; ◆ shunisi ham borki, ... впрочем...; ◆ shunisi qiziqqi,... интересно то, что...;
2 в знач. сказ. вот; это и есть; ◆ xohlasang - shu, xohlamasang - katta koʻcha! хочешь - пожалуйста, не хочешь - скатертью дорога!; ◆ aytadigan gapim shu вот это я и хотел сказать; ◆ zamonamizning talabi shu таково требование нашей эпохи; ◆ uning boʻlgan-turgani shu он всегда такой; таков уж он есть; ◆ uning maqsadi shu это его цель;
3 он, она; этот человек; ◆ majlisda soʻzlagan shu это он произнёс речь на собрании; ◆ 

  • kunda-shu nda тут как тут.