soʻzlamoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

soʻz-la-moq

Etimologiyasi

SOʻZLA- 'ogʻzaki ravishda fikr bayon qil-\ Koʻp bilgan oz s oʻ z l a r, oz s oʻ z l a s a ham, soz s oʻ z-l a r (Maqol). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu feʼl söz otidan —lä qoʻshimchasi bilan yasalgan (ПДП, 422; Devon, III, 312; DS, 512); oʻzbek tilida ö unlisining yumshoqlik belgisi yoʻqolgan: söz + lä = sözlä— > sozlä—. Soʻzlashuv nutqida bu feʼl soylä— tarzida ham talaffuz qilinadi, bunda z undoshi y un — doshiga almashadi.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Ogʻzaki ravishda fikr bayon etmoq; gapirmoq. ◆ Oz soʻzla, koʻp tingla. Maqol . ◆ Koʻp bilgan oz soʻzlar, oz soʻzlasa ham, soz soʻzlar. Maqol . ◆ Boshingga qilich kelsa ham, toʻgʻri soʻzla. Maqol . n ◆ Soʻzlasang, har kim-ning oʻz aqligʻa chogʻlab soʻzlagin, Kutmagay ot xizmatin hech kimsa yosh bir toydan. Habi-biy, „Devon“ . ◆ Yigit ular oldida pildirab borarkan, tinmay Azizxon qilayotgan ish-lardan soʻzlab borardi. S. Ahmad, „Ufq“ .

2 Nutq, maʼruza qilmoq, gapirmoq. ◆ Goʻyo ikki navqiron yigit shu bugun boriboq Oʻrtaqoʻrgʻonni zabt etadiganday, baland ruh bilan nutq soʻzladi. M. M . Doʻst, Lola-zor. ◆ Birinchi kotib yigʻilganlar oldiga chi-qib, ozgina soʻzlagandan keyin, oʻtirgan xalq-qa qarata ogohlantirishsiz oʻq uzishdi. "Fan va turmush" .

3 koʻchma Ifodalamoq, namoyon etmoq. ◆ Bahor tabiat goʻzalligidan soʻzlaydi. Gazetadan . ◆ Titroq simlar Tamara opamizning bedor tunlari, halovatsiz kunlari, rohat-baxsh lahzalari haqida soʻzlardi bizga. "Saodat" .

Antonimlari

СЎЗЛАМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

soʻzlamoq
говорить; сказать, рассказать; soʻzlab bermoq сказать (кому-л.); рассказать (кому-л.); soʻzlab chiqmoq рассказать всё по порядку; soʻzlab yubormoq заговорить (вдруг, внезапно); oz soʻzla, koʻp tingla посл. меньше говори, больше слушай; nodon soʻzlar, dono ibrat olar посл. глупец (только) говорит, мудрый берёт примёр; koʻp bilgan oz soʻzlar, oz soʻzlasa ham, soz soʻzlar посл. много знающий говорит мало, но хотя и мало, зато говорит хорошо; nodonga soʻzlagan esiz soʻzim, oʻlikka yigʻlagan esiz koʻzim посл. (букв. говорил глупцу - жаль слов, плакал по мёртвому - жаль глаз) соотв. как об стену горох.