tikka

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

tik-ka

Etimologiyasi

TIKKA ' burilmay, ogʻmay', ' toʻppa-toʻgʻri'. Mas— ton ilang—bilang yoʻlni qoldirib, moʻljallangan te-palikka t i k k a yoʻl soldi (Abdulla Qahhor). Bu soʻz eski oʻzbek tilida tik sifatidan kuchaytirish maʼno — sini ifodalovchi —ä qoʻshimchasi bilan hosil qilingan (ЭСТЯ, III, 225); qoʻshimcha qoʻshilganidan keyin k undoshi qatlangan (bu usul bilan maʼno yana ham kuchaytirilgan): tik + ä > tikkä.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Yuqoriga yoki pastga tik yoʻ-nalgan; tik, vertikal. ◆ Tikka qoya. Tikka oʻs-gan daraxt. Tutun tikka koʻtarilmoqda.

Nayza yerga tikka sanchildi. shsh Ariq qa-zuvchilar ertasiga kelib qarasalar, tikka jar oʻpirilib tushib, ariqlari koʻmilib, tep-tekis boʻlib qolibdi. S. Anorboyev, Oqsoy. ◆ Qaynab chiqar neft buloqlari, Fontan boʻ-lib otilar tikka. Yo. Mirzo . ◆ Qoʻrboshi kulib yubordi. Uning amri bilan polvon yana ilgari-gi joyiga kelib, chatanogʻini kerib, tikka turdi. A. Qahhor, „Koʻr koʻzning ochilishi“ .

2 Yerdagi maʼlum nuqtaga nisbatan vertikal yoʻnalishdagi tepa joy. ◆ Kulrang osmon ning olis-olis burchlarida yulduzlar mil-tillaydi. Hov ana, tikkada yorqin bir yulduz — tong yulduzi porlamoqda. H. Gʻulom, „Sen-ga intilaman“ . U [◆ Rahim Saidov\ pastga tushdi. Kun tikkaga kelgan, koʻcha yonardi. Oʻ. Umarbekov, „Yoz yomgʻiri“ .

Tepa sochi tikka boʻlmoq q. tepa. ◆ Turob-jonning tepa sochi tikka boʻldi: -Hay, sening dimogʻ-firogʻing kimga, xoʻsh, nima dey-san? A. Qahhor, „Anor“ .

3 Toʻppa-toʻgʻri yoʻnalgan; u yoq-bu yoqqa burilmaydigan, ogʻmaydigan; adil, toʻgʻri. ◆ Uzun gʻishtin yoʻlka darvozaxonadan boshla-nib, chorbogʻni tikka kesib oʻtadi. H. Gʻulom, „Binafsha atri“ . ◆ Maston ilang-bilang yoʻlni qoldirib, moʻljallangan tepalikka qarab tikka yoʻl soldi. A. Qahhor, „Maston“ .

4 koʻchma Tap tortmasdan, qoʻrqmasdan; dadil, tik. ◆ Betiga tikka aytmoq. Tikka olishmoq. n ◆ Yovga qarshi tikka bosib bor-ganman. T. Toʻla . ◆ Nega sen menga tikka ga-piradigan boʻlibqolding ? Mirmuhsin, „Umid“ . ◆ Bu gapni gʻar ham koʻtara olmas, tikka yuli-shar edi. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ .

Antonimlari

ТИККА. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

tikka
1 прямо; // прямой; ◆ buzoq tikka molxonaga chopib kirdi телёнок вбежал прямо в коровник; ◆ oʻq tikka borib nishonga tegdi пуля попала прямо в цель; ◆ stansiyadan qishlogʻimizga tikka tosh yoʻl qurilmoqda от станции до нашего кишлака строится прямое шоссе;
2 нареч. смело, прямо, безбоязненно; ◆ tikka betiga aytmoq сказать прямо в лицо;
3 вертикально, прямо; // вертикальный, прямостоящий; ◆ vertolyot tikka koʻtarildi вертолёт поднялся вертикально; ◆ tikka turmoq 1) держаться прямо, стоять вертикально; ◆ boʻsh qop tikka turmas см. tik I; 2) стоять на ногах; 3) вставать, вскакивать с места; ◆ Juda nam tortib tikka oʻrnimdan turdim (Ѓ. Ѓулом, «Т. мурда») Сконфузившись, я встал с места; ◆ tikka qoʻymoq ставить вертикально (прямо), ставить на попа; ◆ studni tikka qilib qoʻying поставьте (поднимите) стул; ◆ Domlaning tepa sochi tikka boʻldi (А. Ќаћћор, «Сароб») Волосы у домуллы встали дыбом;
4 круто, отвесно; // крутой, отвесный; ◆ tikka koʻtarilgan togʻ yoʻli крутая, круто поднимающаяся горная дорога; ◆ tikka koʻtarilgan qoya отвесная скала; ◆ tikka tushgan jar крутой обрыв.