titmoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

tit-moq

Etimologiyasi

TIT- ’ koʻp narsa orasidan nimanidir axtarib kovla—'. Qogozlarni hancha t i t s a m ham, laʼna-ti daftar sira-sira topilmadi (Sharof Rashidov). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu feʼl asli tï:t- tarzida talaffuz qilingan (ЭСТЯ, III, 321); oʻsha davrlardayoq ï: unlisining choʻziqlik belgisi (ПДП, 430; Devon, Sh, 337), keyinchalik qattiqlik bel— gisi yoʻqolgan: tï:t— > tït- > tit—.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Toʻda, toʻp holidagi narsani u yoq-buyoqqa sochmoq, agʻdarmoq, toʻzitmoq. ◆ Bundan koʻra goʻng titganing yaxish emasmi, keksa tovuq! Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ ..taxta koʻmirlarini, chinni parchalarini etik uchi bshyun titdi. H. Gʻulom, „Mashʼal“ . ◆ U jangchilarning texnika va taktika haqidagi mulohazalariga ahamiyat bermagandek, choʻgʻni titiboʻtirdi. Oybek, „Quyosh qoraymas“ .

2 Kovlashtirib, agʻdar-toʻntar qilib qa-ramoq, titkilamoq. ◆ Sandiqni titmoq. Uyni titmoq. m ◆ Qizil krest alomatli brezent sumkani titib, dori oldi-da, Murzin-ga tutdi. Shuhrat, „Shinelli yillar“ . ◆ Qo-gʻozlarini qancha titsam ham, laʼnati daf-tar sira-sira topilmadi. Sh. Rashidov, „Boʻrondan kuchli“ . ◆ Kechqurun oʻzida bor jur-nallarni titib, Ulfatning sheʼrlarini topdi. A. Qahhor, „Sarob“ .

3 Yulib, savab, qoqib yoki boshqa yoʻllar bilan yumshatmoq va chang, xas-xashakdan tozalamoq. ◆ Paxta titmoq. Jun titmoq. yash Gʻoziboy aka bilan Roʻziboy akalar panshaxa bilan xirmonda tinmay paxtani titib turishsin. Mirmuhsin, „Mixlarva poʻkaklar“ .

4 s. t. Pora-pora qilmoq, dabdala qil-moq, majagʻini chiqarmoq. ◆ Hozir koʻziga koʻ-rinsang, titib tashlaydi. A. Qahhor, „Sarob“ . ◆ Tutun jigarimni ham titib yubordi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

Antonimlari

ТИТМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Feʼl

titmoq titmoq

Ruscha _ru

titmoq
1 трепать; мочалить; ◆ jun titmoq трепать шерсть; ◆ poʻstloq titmoq мочалить лыко;
2 разметать; ворошить; разгребать;
3 обшаривать, обыскивать; u choʻntaklarimni titib koʻrdi он обшарил мои карманы;
4 рвать, разрывать на клочки; Hozir koʻziga koʻrinsang, titib tashlaydi (А. Ќаћћор, «Сароб») Если только попадёшься ему на глаза, он тебя разорвет.