toʻp

Oʻzbekcha (uz)

toʻp I

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

toʻp

Etimologiyasi

TOʻP 'koptok'. Zarb bilan tepilgan t oʻ p n i darvozabon qaytara olmadi. Qadimgi turkiy tilda shunday maʼno, Mahmud Koshgʻariy taʼkidlashicha, topïq soʻzi bilan anglatilgan, top soʻzi topïq soʻzining qis-qargan shakliga teng deyilgan (Devon, III, 130). Aslida top soʻzi qadimgi turkiy tilda mustaqil ishlatilgan va 'dumaloq narsa' maʼnosini anglatgan; topiq soʻzi esa 'kichik toʻp' maʼnosini bildirib, top soʻzidan kichray — tirish maʼnosini ifodalovchi — (ï)q qoʻshimchasi bilan hosil qilingan deb izohlash toʻgʻriroq. Devonning boshqa yerida (Devon, I, 360) bu soʻz tobïq shaklida keltirilib, 'chovgon bilan uriladigan koptok' deb izohlangan. Koʻ— rinadiki, bu soʻz asli top otidan kichraytirish maʼno — sini ifodalovchi — (ï)q qoʻshimchasi bilan hosil qilin-gan, keyinchalik p undoshi b undoshiga almashgan.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.
\f. - koptok; parcha, oʻram,

(gazmol))

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

ayn. koptok 1. ◆ Futbol toʻpi. ◆ Toʻp oʻynamoq. ◆ Raqib darvozasiga toʻp kiritmoq. ◆ Bola oʻtirib olib, jon-jahdi bilan toʻpni puflashga tushdi. Hakim Nazir, „Choʻl havosi“ . ◆ Qorongʻi tushguncha qoʻshni bolalar bilan toʻp tepishdik. Hakim Nazir, „Yonar daryo“
Qoʻl toʻpi - kki jamoa aʼzolarining toʻpni qoʻlda muayyan qoidalar asosida bir-birlariga oshirib, raqib darvozasiga kiri-tishga qaratilgan sport oʻyini. ◆ ..sportning qoʻl toʻpi, futbol, tennis, shaxmat-shashka, voleybol kabi turli seksiyalari ishlab tu-ripti. "Mushtum" .

toʻp II

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

toʻp

Etimologiyasi

\f. ^

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 ayn. toʻda. ◆ Toʻpdan ay-rilganni boʻri yer. Maqol . n ◆ Uch davangir yigit orasida kelayotgan Maʼsuma beka darhol oʻzini shohi mato sotayotganlar toʻpiga urdi. Mirmuhsin, „Meʼmor“ . ◆ Ayol kartotekadan bir toʻp xatni olib, koʻz yugurtira boshladi. "Guldasta" . ◆ \Ayol\ Paxtasini keltirib, xir-mondagi eng katta toʻpga toʻka boshladi. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ .

2 Fabrikada oʻralgan, hali buzilmagan oʻlchovli gazmol; gazmol oʻrami. ◆ Bir toʻp chit.

toʻp III

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

toʻp

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Uzun stvolli, quruqlik va suvdagi yoki havodagi nishonlarga zarba beradigan artilleriya quroli; zambarak. ◆ Tankka qarshi oʻq otadigan toʻp. Toʻp oʻqi. Toʻpga tutmoq. n ◆ Kimdir artillerispiar-dan biri 76 millimetrli toʻpni sudrab kelib, Normat okopining yoniga oʻrnatdi. I. Rahim, „Chin muhabbat“ . ◆ Tong yorir-yorimas Oq-mena tomonidan toʻp ota boshladilar, A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ . ◆ Hayerdadir toʻplar shoshilmasdan, vazmin gumburlaydi, ora-sira pulemyotlar asabiy takillab qoʻyadi. Oybek, „Quyosh qoraymas“ . ◆ Uzing bilasanki, qism hu-jum boshlashidan ilgari artilleriya dushman pozitsiyasini qattiq toʻpga tutadi. A. Qahhor, „Oltin yulduz“ .

2 koʻchma ayn. toʻpotar. ◆ Toʻpga yaqin, quyosh-ning oʻshli nafasi zoʻrayishi bilan bugʻ yoʻqo-lib, hamma yoq charaqlab ketdi. A. Muhiddin, „H“ . Tojiboyev, Otash qalbli qiz. ◆ Toʻpdan keyin Luqmonchaning onasi yetib keldi. A. Muxtor, „Tugʻilish“ .

toʻp IV

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

toʻp

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

taql. s. Yumshoq narsaning yerga urilishidan chiqadigan kuchsiz tovush haqi-da. ◆ Olma toʻp etib yerga tushdi. Tashqarida bir narsa toʻp etdi.

Antonimlari

ТЎП. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

toʻp I
1 мяч; ◆ futbol toʻpi футбольный мяч; ◆ toʻp oʻynamoq играть в мяч;
2 пушка, орудие; // пушечный, орудийный; ◆ dala toʻpi полевая пушка; ◆ toʻp oʻqi пушечное ядро, орудийный снаряд; ◆ toʻp otmoq стрелять из пушки; ◆ toʻpga tutmoq обстреливать из пушек;
3 разг. ◆ = toʻpotar; * toʻp yemi пушечное мясо.

toʻp II
1 группа; куча; толпа; стая; ◆ mashshoqlar toʻpi группа музыкантов; ◆ koʻchada bir toʻp odam turibdi на улице стоит целая группа людей; ◆ bir toʻp chumchuq uchib oʻtdi пролетела стая воробьев; ◆ toʻp boʻlmoq собираться в группу; собираться толпой, стоять группой, толпой; столпиться; скучиться;
2 куча, груда; ◆ bir toʻp tosh куча (груда) камней;
3 кусок, штука (материи); стопа; ◆ bir toʻp chit кусок ситца; ◆ bir toʻp qogʻoz стопа бумаг.

toʻp III
звукоподр.
бух; ◆ toʻp etmoq бухнуться; хлопнуться, шлёпнуться; ◆ tashqarida bir nima toʻp etdi на дворе что-то бухнуло; ◆ olma yerga toʻp etib tushdi яблоко бух! - на землю.