toʻlqin

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

toʻl-qin

Etimologiyasi

TOʻLQIN 'suv sathining chayqalib, koʻtarilib, tushib turishi'. Dengiz, muncha hovlihasan, Qayiklatu-ni irgʻitasan, Togday-togʻday toʻlhinlarni Sohillarga sen otasan (Gʻayratiy). Bu ot asli -qin qushimchasi bilan yasalgani aniq, lekin bu soʻzning tol-qismini aniq izohlash qiyin. Tolgʻa- soʻzi bilan qiyos-lashdan kurinib turibdiki (ДС, 573), qadimgi turkiy tilda ' ailantar-', 'bura-' maʼnosini anglatga7?ol-feʼli mavjud boʻlgan; tolqin soʻzi ana shu feʼldan yasalgan boʻlsa kerak: tol- + qun = tolqun > tolqin.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Mo‘g‘ulchadan olingan.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Qattiq chayqalib turgan suv betidagi poʻrtana; dolgʻa. ◆ Daryo toʻlqini. ◆ Qayiq toʻlqinda qalqib bormoqda. ◆ Dengiz toʻlqinga keldi. ◆ Dengiz, muncha hovliqa-san, Qayiqlarni irgʻitasan, Togʻday-togʻday toʻlqinlarni Sohillarga sen otasan. Gʻayratiy ◆ Birdan suv chayqalib, toʻlqin turdi. Toʻlqin koʻtarila-koʻtarila, biz tomonga yetib keldi. Hakim Nazir, „Yonar daryo“ ◆ Koʻprik tagidan shitob bilan oʻtayotgan Anhor toʻlqinlari goʻyo pastdan qaynab chiqar va yumalab-yumalab oqardi. Pirimqul Qodirov, „Uch ildiz“

2 koʻchma Shakli, harakati va b. belgisi bilan shu hodisani bildiruvchi narsalarga nisbatan qoʻllanadi. ◆ Shamol toʻlqini. Qum toʻlqini. m ◆ Havo toʻlqini zarbidan daraxtlar egilar, shoxlari sinib tushardi. A. Qahhor, „Oltin yulduz“ . ◆ "Xonga arzga boram iz", "Jabr-zulmdan dod" degan xalq toʻlqini Xivaga tomon oqib kelavergan. J. Sharipov, „Xorazm“ . ◆ Uning ruhi ashulaning goh joʻshqin, goh ipakdek, nurdek mayin toʻlqinida oqib borardi. Shuxrat, „Shinelli yillar“ . ◆ Toʻlqin-toʻlqin uchib kelar kuy, Yuragimni quchib kelar kuy. G. Joʻrayeva .

3 koʻchma His-tuygʻu, ichki kechinma va shu kabilarning joʻshqin harakati, toʻlgʻanishi, gʻa-layoni; tugʻyon. ◆ Gʻazab toʻlqinlari. n ◆ Yangiyer qandaydir katta bir quvonch toʻlqinida su-zar edi. Sh. Gʻulomov, „Yorqin ufqlar“ . ◆ Mam-lakatda.. xon-beklar zulmi avjiga mindi. Bularni oʻz koʻzi bilan koʻrgan Avaz naf-ratlanib, yurak toʻlqinini qogʻozga bitdi. J. Sharipov, „Xorazm“ . Elmurod, ichidan toʻl-qin urgan gʻazabini yashira olmay.. soʻradi. P. Tursun, Oʻqituvchi.

4 fiz. Fizik muhitdagi tebranma hara-kat. ◆ Tovush toʻlqinlari. Elektromagnit toʻlqinlar. Qisqa toʻlqinlar.

5 Toʻlqin (erkaklar ismi).

Sinonimlari

dolg‘a, mavj, po‘rtana

Antonimlari

ТЎЛҚИН. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

toʻlqin

Tillar

• Turkcha: dalga
• Yoqutcha: долгун

OʻTIL

Ruscha _ru

toʻlqin
1 волна; ◆ dengiz toʻlqini морская волна; ◆ qisqa toʻlqinlar физ. короткие волны; ◆ tovush toʻlqinlari звуковые волны;
2 Тулкин (имя собств. мужское); ◆ 

• yurak toʻlqini душевная тревога, трепет.