tugʻmoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

tugʻ-moq

Etimologiyasi

TUGʻ— ' bolani dunyoga keltir—¹. Gʻan ijonn ing xo— tini t u gʻ m a y yurib—yurib, birdaniga qoʻchqorday oʻgil t u gʻ i b b ye r d i (Abdulla Qahhor). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu feʼl asli togʻ tarzida talaffuz qilingan (ПДП, 431; DS, 570; ЭСТЯ, III, 246); keyinroq o unlisi u unlisiga al— mashgan (Devon, II, 22): togʻ- > tugʻ-
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Boʻyida, qornida boʻlgan bolani, oy-kuni yetgach, dunyoga keltirmoq. ◆ Ust-ustiga egizak tugʻmoq. Xotini oʻn yil mobaynida ikki qiz, bir oʻgʻil tugʻdi. j ◆ Gʻa-nijonning xotini tugʻmay yurib-yurib, birdaniga qoʻchqorday oʻgʻil tugʻib berdi. A. Qahhor, „Asarlar“ . ◆ Gulsumbibi qizini nari itardi.. peshonasiga urib yigʻladi: -Koshki oʻlsam! Koshki ajal kela qolsa!.. Kuydirding, nega tugʻdim seni? Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

2 Bolalamoq (hayvonlar haqida). ◆ Sigir ikkita tugʻibdi. Qoʻy tugʻibdi. n ◆ Oqposh-shoning ovchi itlaridan yana bittasi tugʻib-di — suyunchi yigʻiladi. M. Ismoiliy, „Far-gʻona t“ . o.

3 shv. Tuxum qilmoq. ◆ Tavba, tovuqdan ah-moq jonivor yoʻq — moyak qoʻysang, tugʻadi. A. Qahhor, „Asarlar“ .

4 koʻchma s. t. Foyda keltirmoq; koʻpay-moq. ◆ Voy nodon odamlar!.. Bshshshmaydiki, pul bola,tb turadi, indamasdan tugʻadi, chaqa-loqlari ingʻalamaydi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

Ikkitani (yoki toʻrtgani) tugʻmoq s. t.

Kimsani kutib, ortiqxavotir boʻlmoq. ◆ Sen kelguncha, toʻrttani tugʻdim. Kun(i) tugʻdi Kimsaning koʻnglidagi ishini, „xo)utgani-ni qilishi mumkin boʻlgan kun, payt, sharoit keldi“ . ◆ Qor yogʻib, changʻichishrning kuni tugʻs)i. shya Yozhamoʻtdi, kuzham keldi, qishloq chorbozorchigarining kuni tugʻdi. S. Abdulla, „Mavlaviy Mirsidiqning ijodlari“ . Oy tugʻdi 1) yangi oy boshlandi. Oy tutb, moʻl-ja.1 yaqin yetdi. A. Qodiriy, Oʻggan kunlar; 2) yangi oy koʻrindi. ◆ Qibla betdan bir oy tugʻib KCiiadu, Oyning girdin toʻrtta yulduz oladi. "Alpomish".

Antonimlari

ТУҒМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

tugʻmoq
1 рождать, рожать; ◆ bola tugʻmoq рожать ребёнка; ◆ oʻgʻil tugʻmoq рожать сына;
2 рожать, отелиться, окотиться и т. д. (о животных); sigirimiz tugʻdi наша корова отелилась; bu qoʻy yaqinda tugʻadi эта овца скоро окотится; mushuk tugʻibdi кошка окотилась;
3 обл. нестись, класть яйцо (о птицах); tovuq tuxum tugʻayotir курица несётся;
4 разг. прибавляться, умножаться; приносить доход; omonat kassaga qoʻyylgan pul tugʻib turadi сбережения, вложенные в сберкассу, приносят доход; * oy tugʻibdi месяц народился; oy tugʻishiga yaqin qoldi до новолуния осталось немного; uning kuni tugʻdi (букв. родился его день) теперь ему повезло; теперь на его улице праздник; oy tugʻsa ham unga, kun tugʻsa ham unga погов. народится месяц - для него, народится день - для него; всё внимание ему, все стараются для него; sen kelguncha toʻrttani tugʻdim (букв. пока ты прибыл, я родила четырёх детей) я сильно беспокоилась, пока ты не пришёл.