tulki

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

tul-ki

Etimologiyasi

TULKI 'itlar turkumiga mansub, tumshugʻi uzun dumi maiin uzun junli yirtqich sutemizuvchi qayvon^ 1ul k i tumshugʻidan ilinar (Maqol). Qadimgi tur-^ham shundai maʼnoni anglatgan bu ot toʻrt xil talaffuz qilingan: tilki, tilkü, toʻlki, toʻlkoʻ; oʻzbek

^Shak™ ^TarkibiAagi Oʻ unlisining yum-shoqlik belgisi iuqolib yetib kelgan. Toʻrt shaklning

ikkitasida unlilar uygʻunligi mavjud: tilki, tülkü;

ikkitasida bunday uygʻunlik yoʻq: tilkü, toʻlki. Demak,

tovush jiqatidan bu soʻz ikki qismga ajralayotir: til ||

¹¹ " ^{Kü QISMIGa}- ^BU ^sOʻ^zning ikkinchi qismini ot (sifat) yasovchi qoʻshimcha deb aytish mumkin-

unda til- || tül- qismi feʼl boʻlib chiqadi, lekin bu

asaoiP ^MEr^{NOSINI zni}Wab boʻlmadi. A.M.Sherbak oʻz asarida V.Bangning bu soʻz tarkibida metateza voqe

bulgani, tulki soʻzi asli toʻk (’soch\ 'qil') otidan -li

<a name="bookmark20"></a>Mm sh pG"“*"^{5IAagifikriniK}“™R^G*"

t i '    ^{):    +    LI =}    > PLKI.

,_udy ‘    ^{_ yungni}’ ^{patni tz}shlab, yangisini chiqar-'

(qaivon, parranda haqida). Qadimgi turkiy tilda sh shundai maʼnoni anglatgan bu feʼl asli toʻlä- tarzida talaffuz qilingan (Devon, III, 286); oʻzbek tilida l uG-doshi qatlangan, ü unlisining yumshoqlik belgisi yoʻqol-gan: tulä— > tüllä- > tullä-
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Boʻrisimonlar oilasiga mansub, tumshugʻi uzun, dumi mayin uzun jun-li, oʻta sezgir va ayyor yirtqich sutemizuv-chi hayvon. ◆ Qalin maysalar orasida sargʻish ayyor tulki alanglab borar edi. Nazarmat, „Joʻrlar baland sayraydi“ . ◆ Kovakni boyvachcha tulki ovlab yurganida koʻrgan edi. S. Yunusov, „Kutilmagan xazina“ .

2 Shu hayvonning moʻynasi va undan tayyorlangan telpak va b. ◆ Oysuluv uygʻonib, ungurning ogʻziga chiqib turgan edi.. Suvon-jon unga quyon rangli tulkini uzatdi. S. Anorboyev, „Oqsoy“ . ◆ Boshiga tulki telpak kiygan bu otliq unga tanish koʻrindi. H. Gʻulom, „Mashʼal“ .

3 koʻchma Oʻtaketgan ayyor, makkor odam haqida. ◆ Ishonmayman-u, lekin qari tulki eridan koʻp narsani yashirishini bilaman. Oʻ. Umarbekov, „Yoz yomgʻiri“ . ◆ Haqiqatda esa, bu tulkilar u ni laqillatadilar. A. Qahhor, „Sarob“ .

Boʻrimi, tulki? Ishning oʻngidan kelgan-kelmaganligi haqida soʻroqni bildiradi. ◆ Qani, boʻrimisiz, tulki ?Hamza, „Boy ila xiz-matchi“ . ◆ Boʻrimi, tulkimi? Oq tuyani koʻrgan-laring yoʻqmi? "Oysuluv" .

Antonimlari

ТУЛКИ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

• Yoqutcha: саһыл

Ruscha _ru

tulki
1 лиса, лисица; // лисий; ◆ qoramtir tulki чернобурая лиса; ◆ tulki bolasi лисёнок; ◆ tulki terisi лисий мех, лиса; ◆ tulki poʻstin лисья шуба; ◆ tulki-qarsoq ini bir, gʻar-oʻgʻrining tili bir погов. у лис и корсаков одно логовище, а у блудниц и воров один язык;
2 перен. хитрец, лиса; ◆ Haqiqatda esa bu tulkilar uni laqillatadilar (А. Ќаћћор, «Сароб») А в действительности эти хитрецы водят его за нос;◆ 

• it olgan tulkiday qilmoq истерзать, изранить, уродовать; ◆ boʻrimisiz, tulki? см. boʻri 1.