tuyoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

tu-yoq

Etimologiyasi

TUYOQ 'hayvonning oyoq uchidagi shoxsimon tayanch aʼzosi¹. .. mol tuyohlaridan hosil boʻlgan chuqurchalarni limmolim toʻldirgan sargʻish zardoblar .. (Parda Tursun). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu ot tuyagʻ tarzida talaffuz qi-lingan (Devon, III, 180); oʻzbek tilida gʻ undoshi q undo-shiga, q undoshining oldidagi a unlisi â unlisiga al— mashgan: tuyagʻ > tuyaq > tuyâq. Devondagi tu]uq qapugʻ (yopiq eshik) misoli asosida (III, 181) tuyaq soʻzini qa-dimgi turkiy tildagi 'yop—'qopla—' maʼnosini ang-latgan tuy— feʼlidan —(a)gʻ qoʻshimchasi bilan yasalgan deb izohlash mumkin: tuy— + agʻ = tuyagʻ > tuyaq > tuyâq.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Baʼzi sutemizuvchi hayvonlar-ning oyoq uchidagi, shoxsimon moddadan tuzilgan tayanch qismi. ◆ Otning tuyogʻi. Tuyoq tovushlari. m ◆ Loyi koʻpirib yotgan yoʻlda ot taqalari, mol tuyoqlaridan hosil boʻlgan chuqurchalarni limmo-lim toʻldirgan sargʻish zardoblar jimirlab, yoni-veridan sirqib yotardi. P. Tursun, „Oʻqituvchi“ . ◆ Ot, eshak, mol tuyoqlarining tapir-tupuri bosildi. S. Anorboyev, „Oqsoy“ .

2 koʻchma s. t. Uy hayvoni, mol. ◆ Nikolay zamonida ostonam tuyoq koʻrmagan. Oybek, „O“ . v. shabadalar. Ch◆ orvam bor desam degunday.. bu yil yana tuyoq sotib oldik. I. Rahim, „Ixlos“ .

3 Bosh (mollarning soni haqida). Chorva tuyogʻi koʻpaydi, mollarning naslini yaxshilash, qishlovga puxta tayyorgarlik koʻrish masa-lasida ham anchagina iiigar qilindi. A. Rah-mat, Ellik bir bahodir.

4 koʻchma Zurriyot, tirnoq. Siz hurmat-lilarga maʼlumdir, bizning shul Otabekdan oʻzga farzandimiz boʻlmay, dunyoda oʻzimizdan keyin qoldiradigan tuyogʻimiz va koʻz tikkan orzu-havasimiz.. faqat shul Otabekdir. A. Qodiriy, Oʻtgan kunlar.

Tuyogʻingni shiqillat Joʻnab qol, ket. Qani, tuyogʻingizni shiqillatib qoling! H. Gʻulom, Mashʼal. Hoʻkizning shoxiga ursa, tuyogʻi zirqiraydi Kimsaga aytilgan qattiq gap uning yaqinlariga ham tegadi.

Antonimlari

ТУЁҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

tuyoq
1 копыто; // копытный; otning tuyogʻi конское копыто;
2 разг. домашний скот (лошадь, корова, баран и т. п.); ◆ Nikolay zamonida ostonam tuyoq koʻrmagan... (Ойбек, «О. в. шабадалар») При царе Николае я не имел скота..;
3 голова (единица счета скота); поголовье (скота); kolxozimizda bir necha ming tuyoq mol bor в нашем колхозе имеется несколько тысяч голов скота; * tuyogʻingni shiqillat! убирайся отсюда!, ступай вон!