yirtmoq
Oʻzbekcha (uz)[tahrirlash]
Oʻzbekcha (uz)Morfologik va sintaktik xususiyatlari[tahrirlash]
yirt-moq
Aytilishi[tahrirlash]
Etimologiyasi[tahrirlash]
YIRT- 'gazmol, qogʻoz kabilarni kuch bilan qism-larga ajrat-’. U bintning uchini y i r t a r e k a n, ofitserga qarab bir nima dedi (Abdulla Qahhor). Bu soʻz qadimgi turkiy tilda ’kuch bilan orasini och-’, ’ker-’ maʼnosini anglatuvchi yïr- feʼliga (ЭСТЯ, IV, 203) kuchaytirish maʼnosini ifodalovchi -t qoʻshimchasi-ni qoʻshib hosil qilingan; oʻzbek tilida ï unlisining qattiqlik belgisi yoʻqolgan: yïr- + t = yïrt- > yirt-.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.
Maʼnoviy xususiyatlari[tahrirlash]
Maʼnosi[tahrirlash]
1 Gazmol, qogʻoz va sh. k. ni uzmoq, uzib boʻlaklarga ajratmoq. ◆ Lattani yirtmoq. Qogʻozni yirtmoq. Koʻylagini yirt-moq. ◆ U jangchi bintning uchini yirtar ekan, ofitserga qarab, bir nima dedi. A. Qahhor, „Oltin yulduz“ .
2 koʻchma Boʻlakka ajratmoq. ◆ Traktorlar yorib, yerlarni yirtib, kesak qoʻymaydi, mayda-mayda qirqib. Habibiy . ◆ Yana bir farish-ta qora bulutdan bir parchasini yirtib olib, tuproqning ustiga siqdi. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ .
- Bagʻrini (yoki koʻksini) yirtmoq Qattiq azoblamoq, qiynamoq, ezmoq. ◆ Ayriliq sav-dosi bagʻrini yirtadi. "Shirin bilan Sha-kar" . ◆ Pora-pora yirtdi koʻksimni sitam, soʻrgʻuvchi bormi koʻngilning zorini. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .
Sinonimlari[tahrirlash]
Antonimlari[tahrirlash]
ЙИРТМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.