yugurmoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

yu-gur-moq

Etimologiyasi

YUGUR- ’chop-\ 'irgʻishlab biror yoʻnalishda tez harakat qil-’. Buzohning yu g u r g a n i somonxona— gacha (Maqol). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼ-noni anglatgan bu feʼl yügür- tarzida talaffuz qilingan (ПДП, 390; Devon, III, 76; DS, 284); oʻzbek ti-lida ü unlilarining yumshoqlik belgisi yoʻqolgan: yü— _gür— > yugur—. Mahmud Koshgʻariy bu feʼl 'qattiq chop-’ maʼnosini anglatishini taʼkidlaydi (Devon, III, 76).
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Irgʻishlab, biror yoʻ-nalishda tez harakat qilmoq; chopmoq. ◆ Bor kuchi bilan yugurmoq. Bola yugurib, tepalik-ka chiqdi. m ◆ Shu mahal bir toʻda bola chugʻurlashib, guzar tomonga yugurib ketdi. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ . ◆ Gulnor bilan Unsin tanchada oʻtirib, bir-biriga mehribon egachi-singilday soʻzlasharkan, bolalardan biri yugurib keldi. Oybek, Tanlangan asarlar.

2 sprt. Yugurish bilan shugʻullanmoq; yugurishda qatnashmoq. ◆ Qayerdadir muzika yangrar, maydon chetidagi yoʻlkalarda mayka-chan qizlar yugurishardi. U. Hoshimov, Qalbingga quloq sol.

3 koʻchma Biror ish yoki maqsadni amalga oshirish uchun harakat qilmoq; harakatida boʻlmoq, urinmoq. ◆ Oʻqishning ketidan yugur-moq. Yugurganniki emas, buyurganniki. Ma-qol. m ◆ Rais Umurzoq otaga oʻxshash obroʻli, tajribakor paxtakorlarni qoʻlga olish niyatida ozmuncha yugurmadi. Sh. Rashidov, Boʻrondan kuchli.

4 Biror joy, tomonga oshigʻich, tez harakatda boʻlmoq, yoʻl olmoq. ◆ Bugun Gavhar-ning telegrammasini olish bilan vokzalga yugurdi. Oʻ. Hoshimov, Qalbingga quloq sol. ◆ Bu Otabekni Toshkentdan uylantirib, boshini bogʻlamasak, kun sayin uning Margʻi-lon yugurishidan qutula olmasmiz. A. Qodiriy, Oʻtgan kunlar.

5 koʻchma Tezlik bilan harakatlanmoq (suv, shamol kabilarning harakati haqida). ◆ Qishloq oʻrtasidan oʻtadigan ikki soy toshlardan toshlarga urilib, koʻpirib, uzoq paxta dalalariga qarab yuguradi. Mirmuhsin, Hamzaobodda. ◆ Mirzachoʻlning och bagʻriga Yugurganda Sirdaryo Oʻylaganmi edi shunday Chamanlar yaratishni. T. Toʻla.

6 koʻchma Paydo boʻlmoq, namoyon boʻlmoq, koʻrinmoq (biror xususiyat, belgi, xolat va shu kabilar haqida). ◆ Uning yuziga qon yugurdi. n [ ◆ Ibn Sino] Nazari satrlar oralab yoʻr-gʻalarkan, yer ostidan xazina topgan kishi-dek, qoʻllari asta titraydi, yuziga gʻalati tabassum yuguradi. M. Osim, Kitobga ixlos. ◆ Malohat Karimovaning yuzlariga qizil yugur-di, yuzidagi kuldirgichlar husniga husn qoʻsh-di, koʻzlari charaqlab ketdi. Oydin, Asl yor. ◆ Endi har ikkovining ham yuziga jiddiyat yugurdi. H. Shame, Dushman.

Antonimlari

ЮГУРМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Feʼl

yugurmoq yugurmoq

[1]

• Inglizcha: run
• Turkcha: koşmak
• Yoqutcha: сүүрээһин
• Chuvashcha: чуп

Ruscha _ru

yugurmoq
1 бегать; бежать; скакать; yugurib bormoq прибегать, подбегать; yugurib chiqmoq 1) выбежать; 2) взбежать (на что-л.) yugurib kelmoq прибежать; darsdan kechikmay deb yugura-yugura keldim я бегом бежал, чтобы не опоздать на урок; Sharofat yugurganicha kelib bolani Sidiqjonning qoʻlidan tortib oldi (А. Ќаћћор, «Ќўшчинор») Быстро подбежав, Шарафат выхватила ребёнка из рук Сидикджана;
2 перен. появляться, показываться, становиться заметным; quyosh botar paytda gʻarb tomonga qizillik yugurdi во время захода солнца небо на западе порозовело; Gulxanchilarning dala shamoli bilan qovjiragan yuzlariga tiniq qizillik yugurib olovlandi (Ойбек, «Ќутлуѓ ќон») Яркий, как огонь, румянец выступил на обветренных степным ветром лицах людей, сидевших вокруг костра; bahor kelishi bilan daraxtlarning tanasiga suv yugurdi с приходом весны деревья ожили; oʻgʻlining omonligini eshitgan onaning tanasiga suv yugurdi перен. услышав о том, что сын её жив-здоров, мать успокоилась; ◆ ketidan yugurmoq 1) бежать за (кем-чем-л.); bola onasining ketidai yugurdi ребенок побежал за матерью; 2) перен. упорно добиваться (чего-л.), преследовать (какую-л. цель); oʻqishning ketidan yugurgani bekor ketmadi его старение, прилежание в учёбе не пропали даром.