yuza

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

yu-za

Etimologiyasi

YUZA ’sirt’, ’sath\ ’ustki qism’. Ikki quda hovli yu 3 a s i g a tushganda Kumush sahn boʻylab yurib turar edi ( Abdulla Qodiriy). Bu soʻz qadimgi turkiy tilda yü:z otining ’tashqi tomon’ maʼnosidan (ЭСТЯ, IV, 259) -ä qoʻshimchasi bilan yasalgan boʻlsa kerak; keyinroq ü: unlisining choʻziqlik belgisi, oʻzbek tilida yum-shoqlik belgisi ioʻqolgan: yü:z + ä = yoʻ:zä > yüzä > yuzä.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Biror narsaning usti, ustki qismi, yuzi, beti; sirt, sath. ◆ Sillik yuza. Suv yuzasi. n ◆ Yuzadan yarim metrgacha nam tu prok, yarim metrdan keyin botqoq koʻcha-di. A. Qodiriy, Obid ketmon. ◆ Koʻshnilar-ning baland imoratlari hovli yuzasiga an-dakkina oftob tushirardi, xolos. Mirmuhsin, Umid.

2 Atrofi ochik, yalang; bahavo. ◆ Hojiular-ning oldiga — yuzaga chikkach, Oftob oyim salom berib, roʻmoli bilan tomok ostlarini oʻrab oldi. A. Qodiriy, Oʻtgan kunlar. ◆ -Mana shu yo'k bir oz yuzaga oʻxshaydi, — deb aravakash ot boshini koʻchaning oʻng tarafiga burdi. Oydin, Fonar tagida.

3 rvsh. Yer yuzasiga yaqin, chuqur emas. ◆ K,izilkumning ayrim yerlarida tuprok juda yuza kovlanar, koʻpincha agregatlar xarsang toshlarga duch kelib, taqqa toʻxtab qolardi. J. Abdullaxonov, „Toʻfon“ . ◆ Koʻpchilik maydon-larimizda yer osti suvlari yuza joshshshgan. Gazetadan .

Yuzaga kelmoq 1) paydo boʻlmoq, hosil boʻlmok; yaralmoq. ◆ Kamishkapada devorlari ganch suvok kilib oklangan, kizil tunuka tomli bir bino yuzaga keldi. P. Tursun, Oʻkituvchi; 2) sodir boʻlmoq, roʻy bermok, kelib chiqmoq. ◆ Orada ziddiyat yuzaga keldi. m ◆ Avtobus ichida odamlar zich, havo dim.. nafasni boʻgʻadigan vaziyat yuzaga kelgan edi. Gazetadan . Yuzaga chiqmoq 1) sirtida paydo boʻlmoq, sirtga chiqmoq◆ Ularning ham jasa-di qum orasida yotadi-da, bir kuni shamol boʻlib, ularning ham suyaklari yuzaga chiqib koladi. Mirmuhsin, Meʼmor. ◆ Yer ostida yotmasdan Yuzaga chiqsin konlar. Q. Muham-madiy; 2) paydo boʻlmoq, vujudga kelmok; maʼlum boʻlmoq. ◆ Atom energiyasi yadro ichida yashirinib yotadi va faqat oʻsha yadro yoril-gandagina yuzaga chikadi. "Fan va turmush";

3) roʻyobga chiqmoq, amalga oshmoq. ◆ Kishi hak boʻlsa, jonini hakikat yoʻlida fido qilsa, uning ezgu ishi yuzaga chiqadi. N. Safarov, Olov izlar. ◆ ..lekin, uka, yer olganimdan keyin ham oʻsha moʻljallarim yuzaga chikmadi. A. Qahhor, Qoʻshchinor chiroqlari; 4) oʻziga xos mavj bilan maʼlum boʻlmoq, eʼtibor qozonmok; koʻrinmoq◆ Albatta, hak joyida qaror topadi, biz yana yuzaga chikamiz. Mirmuhsin, Meʼmor.

Antonimlari

ЮЗА. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

• Inglizcha: face
• Portugalcha: cara
• Yaponcha: 顔 (kao)
• Xitoycha: 面对 (miàn duì)

Ruscha _ru

yuza
поверхность; площадь; // поверхностный;◆ silliq yuza гладкая поверхность; ◆ tuproqning yuza qatlami поверхностный слой почвы; ◆ sizot suvlari yuza yerlar земли с близкими к поверхности грунтовыми водами; ◆ hovli yuzasi площадь двора; ◆ yuza joy открытое место, возвышенная местность;◆ yuzaga kelmoq осуществляться; проявляться, появлаться; ◆ baxtli hayot orzusi yuzaga keldi осуществились мечты о счастливой жизни; ◆ yuzaga chiqmoq 1) выявляться, проявляться, появляться: осуществляться; выплывать на поверхность (чего-л.); 2) перен. выйти в люди; ◆ yuzaga chiqarmoq (или keltirmoq) 1) выявлять, проявлять; проводить в жизнь, осуществлять; создавать; 2) перен. возвышать, поднимать (человека, т. е. дать ему возможность занять более высокое общественное положение).