achimoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

a-chi-moq

Etimologiyasi

ACHI- 'mikroorganizmlar taʼsirida oʻzgarib, nordonnamo taʼm hosil qil-’. Vahtidan oʻtsa, xamir a ch i y d i. Bu feʼl qadimgi turkiy tildagi ’nordon-namo taʼm’ maʼnosini anglatgan a:ch otidan -ï qoʻshim-chasi bilan yasalgan (ЭСТЯ, I, 92); keyinroq a: unlisi-ning choʻziqlik belgisi yoʻqolgan (Devon, III, 269; DS, 4); oʻzbek tilida a unlisi ä unlisiga almashgan, ï unlisi-ning qattiqlik belgisi yoʻqolgan: a:ch- + ï = a:chï- > achï- > ächi-.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1. Mikroorganizmlar taʼsiridagi biokimyoviy jarayon natijasida achimsiq hid yoki maza hosil qilib yetilmoq (loy, vino kabilar haqida). ◆ Achiganloy. Vino achiyboshladi.

Shunday jarayon natijasida aynimoq, buzilmoq. ◆ Achigansut. Achiganovqat.

Jizillab ogʻrimoq; achishmoq. ◆ Tutundan koʻzim achidi. n Gʻumay tigʻida uning qoʻli yana qiyildi. Qon oqib, barmogʻi achiyboshlagandan keyin, roʻmolchasiga kaftini oʻrab oldi. I. Rahim, „Chin muhabbat“ .

koʻchma Achchiq-tizziq gap qilmoq.

Achib (yoki achib-bijib) yotibdi s. t. Juda

ham koʻp, qalashib, tiqilib yotibdi, gʻij-gʻij. ◆ Bozorda kartoshka achibyotibdi. Joni (yoki ichi, „yuragi) achimoq Nihoyatda kuyunmoq“ . ◆ Ha, boʻlmasa joningiz achiganimibu? Yerni belingiz qayishib topganingizda, joningiz achiredi. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ . \Oftob oyim\ Kumushni koʻrgan sayin, allanechuk yuragi achir, judolik Kywiapmu aslo tasavvur qilolmas edi. A. Qodiriy, Oʻtgan kunlar. ◆ Appon cholning Tigpaga ichi achidi. "Yoshlik ". Miyasi achimoq 1) toʻgʻri fikrlash, eslash qobiliyati yomonlashmoq. ◆ Qaydam, men bir miyasi achibqolgan cholman, bolam. S. Ahmad, „Hukm“ ; 2) miyasi gʻovlab, gangigan holda boʻlmoq. ◆ Tojiboy taajjubda qolib, boshini liqillatdi: Bir oʻzingiz-a? Yopiray! Miyangiz achib, yuragingiz toshib ketmaydimi? P. Tursun, „Oʻqituvchi“ . Xamiri achimagan q. xamir. Qarib quyulmagan, achib suyulmagan. q. suyulmoq.

Antonimlari

OʻTIL

Feʼl

achimoq

Tillar

• Turkcha: acılaşmak, ekşimek

Ruscha _ru

achimoq
1 киснуть, прокисать; выкисать, подходить (о тесте); achib qolmoq (или ketmoq) прокиснуть; sut achib qolyapti молоко прокисает; Xamir achiguncha oʻtin yorib tandirga oʻt yoqdim (Ойбек, «Ќутлуѓ ќон») Пока тесто поднималось я наколол дров и развёл огонь в печи;
2 прогоркнуть; moy achib qolibdi масло прогоркло;
3 бродить (о пиве и т. п.);
4 = achishmoq; ogʻzim achib ketdi во рту жжёт; * ichim (или yuragim) achib ketyapti 1) я болею душой, я переживаю, я страдаю (за кого-что-л.); 2) мне жаль (кого-л.); koʻp achima! 1) не распускай язык!, не болтай!; 2) не язви!, не говори колкостей!; miyasi achib qolibdi 1) он выжил из ума; 2) он обалдел, он одурел; у него ум за разум зашёл; achib yotibdi разг. кишмя кишит, полным-полно, очень много, уйма, тьма; хоть отбавляй; sahifada xatolar achib yotibdi страница полным-полна ошибок; bozorda kartoshka achib yotibdi на базаре картошки очень много, базар завален картошкой; qarib quyulmagan, achib suyulmagan погов. состарился, но не остепенился, прокис, но не стал жидким; соотв. седина в бороду, бес в ребро; xamiri achimagan odam (букв. человек, у которого тесто никогда не поднимается) чрезвычайно беспечный человек.