boʻsh

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

boʻsh

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

I 1 Ichida hech narsasi boʻlmagan; quruq.◆  Boʻsh idish. Boʻsh qop tik turmas. Maqol. n◆  Kelinni olib kelishga ketgan ara-valar boʻsh qaytibdi. S. Ahmad, Ufq.◆  U boʻsh savat, xurjun koʻtarib olgan edi. S. Siyoyev, Yorugʻlik.◆  Soy boʻyida turgan boʻsh koʻzani yom-gʻir chertib-chertib qoʻyadi. P. Qodirov, Yulduzli tunlar.

2 Kimsadan yoki narsadan xoli, hech kim yoki hech narsa yoʻq.◆  Gʻijduvonning bozor kuni boʻlganiga qaramay, bozor joyi butunlay boʻsh edi. S. Ayniy, Qullar.

3 Band boʻlmagan, ishgʻol etilmagan, bekor.◆  Boʻsh oʻrin. Boʻsh yer. n Bashirjon ola-zarak boʻlib, joy qidirdi. Xayriyat, chekka-roqda bitta stul boʻsh ekan. N. Aminov, Qahqaha.◆  Hashamatli binoda bironta boʻsh joy qolmagan. "Sharq yulduzi".◆  Boʻsh oʻrin axtarib, oʻrtada turib qoldi. E. Samandarov, Daryo-sini yoʻqotgan qirgʻoq.◆  Daraxt soyasidagi boʻsh oʻrindiq tomon yurishdi. "Yoshlik".

Boshi boʻsh ayn. boshi ochiq q. bosh.◆  Huru gʻilmon sifat oʻltirishingdan Boshing boʻsh-mi, sevar yorga yetishdim. "Bahrom va Gulandom".◆  Uka, aytay desam, koʻngling xush emas, Olib ketay desam, boshing boʻsh emas. "Oq olma, qizil olma".

4 Ish bilan band boʻlmagan, ishdan xoli; bekor, beish, ishsiz.◆  Boʻsh kun. Boʻsh vaqt. yat ◆ Jindak tinch, boʻsh vaqt boʻp qolsa, bas, u darhol kitobga yopishardi. T. Rustamov, Man-gu jasorat.◆  Boʻsh boʻlsangiz, Mingoʻrikka qi-mizga borar edik. A. Qodiriy, Oʻtgan kunlar. ◆ Otinoyi birdan-bir hunari va boʻsh qolgan-dagi ovunchogʻi — charxni gʻarillatishga kiri-shadi. P. Tursun, Oʻqituvchi.

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

boʻsh

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

II 1 Salga uzilib, yulinib yoki yirtilib ketadigan, pishiq-puxta emas, jonsiz.◆  Boʻsh ip. Boʻsh arqon. Boʻsh latta. sht ◆ Suxsur degan qush boʻlar, Tortsam, pati boʻsh boʻlar. "Oq olma, qizil olma".

2 Salga sinib, uvalanib, ezilib ketadigan, yumshoq.◆  Boʻsh kesak. Boʻsh yer. Boʻsh yongʻoq. Boʻsh yogʻochni qurt yer. Maqol. m◆  Bu yoqning toshi u yoqniki singari qattiq, yaxlit emas, juda boʻsh, gʻoʻrasha edi. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“

3 Kuchsiz, zaif; ohista.◆  Boʻsh ovoz. n Anvar yuzini tutib berdi. Rano uning yuziga boʻshgina urib qoʻydi. A. Qodiriy, Mehrobdan chayon.◆  Gʻoyaviy boʻsh, badiiy oqsoq asarlar oʻz bahosini olayotir. Gazetadan ◆  Sen, bolam, hali koʻp yoshsan, Urush qshxmoqqa sen boʻshsan. "Malikai ayyor".

4 Qattiq siqilmagan, tarang tortil-magan, pishiq-puxta bogʻlanmagan; erkin. ◆ Dutorning torlari hali boʻsh. Mashinaning tormozlari boʻsh ekan. v Qamishni boʻsh ushlasang, qoʻlingni qiyadi.. [dedi Allonbiy]. A. Muxtor, Qoraqalpoq qissasi.◆  Sendan battar qilib meni bogʻlagan. Boʻsh boʻlganda soʻrar edimholingni. "Shirin bilan Shakar".

Boʻsh quymoq (yoki tutmoq) Erkinlik berib, oʻz holiga qoʻyib qoʻymoq.◆  Seni hozir boʻsh qoʻyaman, lekin tovush qilmaysan. Hamza, Paranji sirlari.◆  Pul asov qushga oʻxshaydi, sal boʻsh tutdingmi, qoʻlingdan uchadi-ketadi. Oybek, Tanlangan asarlar.◆  U otining boshini boʻsh qoʻyib, ikkala qoʻlini ogʻziga kar-nay qshshb baqirardi. S. Siyoyev, Yorugʻlik.

5 koʻchma Gapni, ishni eplay olmaydi-gan; qattiqqoʻllik, talabchanlik qila ol-maydigan; oʻz haq-huquqini talab qila ol-maydigan, boʻshang, landavur.◆  Boʻsh rahbar. m -Boʻshsiz, laqmasiz! — ogʻzini koʻpirtirdi Mastura. Oybek, O. v. shabadalar.◆  Sen boʻshsan, lattasan, urgʻochisan! Pul sanashdan boshqasiga yaramaysan. X. Toʻxtaboyev, Yillar va yoʻllar.

Boʻsh qaramoq Qattiqqoʻllik, talabchanlik koʻrsatmay ish tutmoq.◆  Uning bir qism gʻoʻzasi suvdan qolib, qatqaloq bosgan ekan, yuziga solib: -Oʻzingiz xoʻb pishiq dehqonsiz-ku, odasharga boʻsh qarabsiz-da.. — deb yomon izza qildi. H. Nazir, Mayoq sari.

6 Puxta, bilimdon, omilkor boʻlmagan; zaif.◆  Matematikadan juda boʻshman. Arab-boy oʻqishda juda boʻsh. m U◆  oʻqishda juda boʻsh, ammo gʻirromlik va shumlikka abjir. P. Tursun, Oʻqituvchi.◆  Rohat xola ayvonda sabzi artib, kelinini koyirdi: -Boʻshsiz, bolam, boʻshsiz!" Guldasta".

7 Yetarli asosga ega boʻlmagan; puch, xom. ◆ Boʻsh xayollar. sht◆  Endi uning xayolida hamma narsa boʻsh va maʼnosiz edi. Oybek, Tanlangan asarlar.◆  San boʻsh xayol qilma, Man hech bir vaqt sandan ajralmam. Hamza.

Boʻsh(ga) ketmoq Bekor ketmoq, zoye boʻlmoq.◆  Shuncha harakat boʻsh(ga) ketdi. Boʻsh(ga) chiqmoq Asossiz, puch boʻlib chiqmoq.◆  Hasan-alining shubhasi boʻshga chiqdi. A. Qodiriy, Oʻtgan kunlar.◆  Baxtga qarshi, bu umid ham boʻsh chiqdi. A. Qodiriy, Mehrobdan chayon. Tagi boʻsh 1) yetarli asosga ega emas; asossiz.◆  Tagi boʻsh gap; 2) yetarli tayanchigʻi boʻlmagan.◆  Sizning tagingiz boʻsh, tarafingizni oladigan odam boʻlmaydi. A. Muxtor, Tugʻilish.

Boʻsh kelmoq Yutqizmoq, yengilmoq, yon bermoq (bahs, kurash, jang va shu kabilarda). ◆ Kurashda qaytadi deb oʻylaysanmi, axir biz hali boʻsh keladigan yigitlardan emasmiz. M. Qoriyev, Oydin kechalar.◆  Lekin endi Toʻrt-koʻz ham boʻsh kelmadi. S. Anorboyev, Ham-suhbatlar.◆  Odatda oftob bilan oshno kishi uncha-muncha kasalliklarga boʻsh kelmaydi. Gazetadan Joni boʻsh 1) tez nobud boʻladigan. ◆ Joni boʻsh maxluq. Joni boʻsh oʻsimlik. m Buku mol, terisi qalin; joni boʻsh qoʻy, echki-larimiz ham choʻp tishlab, tuproq yalab, qish-ni havoda oʻtkazishdi. "Mushtum"; 2) koʻchma hech narsaga bardosh bera olmaydigan, qiyin-chilikdan qoʻrqadigan; joni shirin.◆  Bu orada Viktorga oʻxshagan joni boʻshlar esa quyon boʻlishdi. Sh. Gʻulomov, Choʻl belida. Koʻngli boʻsh Koʻngilchan, muloyim, rahmdil.◆  Xotin kishi-ning koʻngli boʻsh boʻladi, ichida sir yotmaydi, deb qoʻrqqan edi. S. Ahmad, Ufq.◆  Uancha isho-nuvchan, itoatgoʻy, koʻngli boʻsh qizga oʻxshaydi. "Yoshlik". Ogʻzi (yoki tili) boʻsh 1) ogʻziga kuchi yetmaydigan; sir saqpayolmaydigan.◆  Uning ogʻzi boʻsh, sir aytib boʻlmaydi unga; 2) gapini eplab gapira olmaydigan, gapirishga qoʻr-qadigan.◆  \Abduxoliq:] Kattalarning koʻzi mening chumchuqday oʻgʻlimga, yana bir qancha ogʻzi boʻsh kambagʻallarga tikilibdi. Oybek, Tanlangan asarlar.

Antonimlari

БЎШ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

boʻsh

Tillar

• Ozarbayjoncha: boş
• Qoraqalpoqcha: boş
• Turkmancha: azat
• Turkcha: boş

Ruscha _ru

boʻsh I
1 пустой, порожний; ◆ boʻsh (yotgan) yer пустующая земля, пустошь, залежь; ◆ boʻsh qop tik turmas посл. пустой мешок стоять не будеть;
2 незанятый, свободный; ◆ boʻsh oʻrin свободное место; ◆ boʻsh vaqt свободное время; ◆ qoʻli boʻsh он свободен, он ничем не занят; ◆ boʻsh yurmoq ходить без дела; ◆ boʻsh qoʻymoq прям. и перен. отпускать поводья; предоставить (кого-л.) самому себе;
3 перен. пустой, необоснованный; ◆ boʻsh soʻz пустые слова; необоснованные разговоры; ◆ boʻsh xayollar пустые фантазии, химеры.

boʻsh II
1 слабый, непрочный; // слабо, непрочно; ◆ boʻsh arqon непрочная верёвка; ◆ boʻsh bogʻlamoq слабо завязывать;
2 рыхлый, нетвёрдый, неплотный; ◆ boʻsh yer рыхлая земля; ◆ boʻsh yongʻoq орех, который легко раскалывается; ◆ yogʻochning boʻshini qurt yeydi посл. мягкое дерево червь точит (т. е. слабого все обижают);
3 вялый; // вяло;
4 слабохарактерный; мягкотелый; нетребовательный; ◆ boʻsh rahbar слабый руководитель; ◆ ogʻzi boʻsh odam человек, который не умеет держать язык за зубами; ◆ boʻsh kelmoq поддаваться, уступать (кому-л. в чем-л.); проявлять слабость, пасовать (перед кем-чем-л.); ◆  boʻsh qaramoq не проявлять достаточной строгости (к кому-либо); относиться (к чему-л.) небрежно, спустя рукава;
5 слабый (в чем-л.), не обладающий прочными знаниями; // слабо; ◆ u matematikadan boʻsh он слаб в математике; ◆ boʻsh oʻynamoq слабо (плохо) играть (во что-л.).