eltmoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

elt-moq

Etimologiyasi

ELT- ’olib bor-’. Ertalab qizchasini bogʻchaga e l t i b h oʻ y d i. Bu soʻz qadimgi turkiy tilda ’biror yoʻnalishda qarakatlan-’ maʼnosini anglatgan el-feʼlidan -(i)t orttirma qoʻshimchasi bilan hosil qi-lingan (ЭСТЯ, I, 268; DS, 170), keyinchalik ikkinchi boʻgʻindagi tor unli talaffuz qilinmay qoʻygan (ДС, 171): el— + it = elit- > elt-.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 shv. Olib bormoq; tashimoq. ◆ Uning imosi bilan Mahdini zaldan olib chi-qib, yotoqxonaga eltib qoʻydshtr. S. Siyoyev, „Yorugʻlik“ . ◆ ..ayalaringga bir laganda manti-somsa, ikki choynak achchiq choy eltib ber! K. Yashin, „Hamza“ . ◆ Oshsh boshligʻi Zunnunxoʻja.. Sidiqjon dalaga urugʻlik va goʻng eltib, kosil keltiradi. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ .

2 shv. Sigʻdirmoq; ketmoq. ◆ Chelak oʻn litr suv eltadi. shsh Ilgari kanal toʻgʻrisida gap borganda, Sidiqjon uni biron tegirmon suv eltadigan ariq deb oʻishgan edi.. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqaari“ .

3 q. elitmoq 1. ◆ Asrorqul kelib oʻtirdi. Uning chakka tomirlari chiqqan, nafas oli-shi bejo edi.. Chilim eltgandir. A. Qahhor, „Asror bobo“ . ◆ Issiq eltibdi, uka. Endi tuza-lib qolasiz. S. Ahmad, „Taʼzim“ . ◆ Oʻtirdilar bari, yonboshda parqu, Boshin qoʻysa, kishini eltaruyqu. M. Alaviya, „Sevinchlarim“ .

Aqlni eltmoq Akdni (es-hushni) olmoq. ◆ Shirin ham oydayin toʻlgan kamoli, Aqling-ni eltar husnu jamoli. "Bahrom va Gu-landom" .

Antonimlari

ЭЛТМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Feʼl

eltmoq eltmoq

Ruscha _ru

eltmoq I
1 носить, относить; возить, отвозить; доставлять; Chelakni shu yerga qoʻying, Gulnor, suvni men oʻzim eltaman (Ойбек, «Ќутлуѓ ќон») Поставьте ведро тут, Гюльнар, я сам понесу воду; asboblarni omborxonaga eltib qoʻying отнесите инструменты в кладовую; bolani bogʻchaga eltib qoʻydim я отвёл ребёнка в детский сад; Biz eltamiz seni shohning qoshiga («Муродхон») Мы доставим тебя к шаху; ogʻir toshni suv eltmas посл. тяжёлый камень вода не унесёт;
2 расслаблять; слегка дурманить; опьянять, туманить сознание; uni nosvoy eltdi его одурманил насвай (см. nos); Kuyovni hammomda issiq eltdi (А. Ќаћћор, «Сароб») Жениха в бане разморило от жары; meni uyqu eltayotir меня одолевает сон; меня клонит ко сну; Hamro aka! Uyqungiz eltdimi? (С. Айний, «Жаллодлар») Хамра-ака! Что, вас сон одолевает?

eltmoq II
вмещать (преимущественно о сосудах для жидкости); bu bak yigirma litr kerosin eltadi этот бак вмещает двадцать литров керосина.