keng

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

keng

Etimologiyasi

KEŊ ' koʻndalang oʻlchami katga', ¹ enli', ' serbar'. Orasida hoʻhonarava bemalol yuradigan k ye n g , uzun ishkomlar ikki tanobdan koʻproh yerni ishgʻol etgan (Oybek). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu sifat dastlab kän, keŋ tarzida talaffuz qilingan (ПДП, 393, Devon, III, 370), keyinchalik ä || e unlisi ye unlisiga almashgan (ДС, 298): käŋ, keŋ > keŋ. Oʻzbek tilidagi keŋay— feʼli keŋ sifatidan —(ä)y qoʻshimchasi bilan yasalgan.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Ichi, ich hajmi, sigʻimi, sathi katta. ◆ Kenguy. Keng maydon. Keng paykal. Top joyda osh yegandan keng joyda musht yegan yaxshi. Maqol . ■■ ◆ Ichkari-tashkari dangʻil-lama hovli. Ichkari hovlining sahni keng. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Odamgar.. sahn-ga keng davra qurib oʻtirdilar. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ . ◆ Togʻ etagin tutib yotar keng paxtazor. "Guldasta" .

2 Eni, koʻndalang oʻlchami katta; enli, serbar. ◆ Keng yoʻl. Keng daryo. Keng bargli oʻsim-liklar. yash Orasidan koʻqonarava bemalol yuradigan keng, uzun ishkomlar ikki tanob-dan ortiqrok yerni ishgʻol etgan. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

3 Oʻlchami moʻljaldagidan katta; katta keladigan, bemalol sigʻadigan (kiyim va uning qismlari haqida). ◆ Keng toʻn. Keng shim. Keng yeng. ■■ ◆ [Mingboshi] Keng, oppok surp yaktagining barlarini.. ikki yoqqo yoyib, se-kin-sekin lapanglab bordi. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ .

4 Tarqalish, qamrov doirasi katta; koʻp narsani oʻz ichiga olgan. ◆ Keng imkoniyatlar yaratmoq. Keng isteʼmol mollari. Ishning koʻlami nihoyatda keng. sht Muhokama qnlin-gan masala yuzasidan keng karor qabul kilin-di. Gazetadan . ◆ Aktrisa oʻz kohramonini keng fikrli, salobatli, ishchan, olijanob.. iffat-li ayol sifatida tasvirlaydi. Gazetadan .

3 koʻchma Mehr-muruvvatli, yaxshilikni ayamaydigan, koʻpchilikka birdek munosabat-li. ◆ Kengga keng dunyo, torga tor dunyo. Maqol . ■v ◆ Xolam koʻli ochik, keng, Ovqatni ulashar teng. Q. Muhammadiy .

Feʼli (yoki koʻngli) keng ayn. keng 3. ◆ Va-lijon degan vakilimiz.. feʼli keng odam edi-da. S. Abduqahhor, „Sanamay sakkiz dema“ . ◆ Koʻngil keng boʻlsa, hujra ham saroyday. Gazetadan . Yuragi keng 1) uncha-munchaga gam yemay-digan, tashvish tortmaydigan. ◆ Yuragingiz mun-cha ham keng boʻlmasa, koʻzingizga uyqu kelgani-ga hayronman. A. Qahhor, Qoʻshchinor chirok-lari; 2) ayn. feʼli keng. ◆ Ahmadjon koman-dirning mashq qildirishga shoshilmaganidan ham koʻra, dam olishga ijozat berganiga hay-ron boʻlib, "muncha ham yuragi keng odam ekan!" deb qoʻydi. A. Qahhor, „Oltin yulduz“ .

Antonimlari

КЕНГ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Sifat

keng

• Turkcha: bol, ferah

Ruscha _ru

keng
1 широкий; широко; ◆ ~ koʻcha широкая улица; ◆ ~ yoʻl широкая дорога; ◆ ~ yelkali odam широкоплечий человек; ◆ ~ bargli oʻsimliklar широколистые растения; ◆ ~ isteʼmol mollari товары широкого потребления; ◆ ~ qatorli seyalka с.-х. широкорядная сеялка; ◆ ~ suratda, ~ ravishda широко, в широких масштабах;
2 обширный; просторный, пространный; ◆ ~ zal просторный зал; ◆ kolxozning ~ dalasi обширное колхозное поле; ◆ ~ qoʻylak просторное (широкое) платье; ◆ ~ oʻlkalar обширные области;
3 перен. широкий, обширный; ◆ ~ bilim обширные знания; ◆ ~ tarqalgan fikr широко распространённое мнение; ◆ ~ xalq ommasi широкие народные массы; ◆ aholining ~ tabaqalari широкие слои населения; ◆ mamlakatimizda boshlangʻich va oʻrta maktablarning ~ tarmogʻi yaratilgan в нашей стране создана широкая сеть начальных и средних школ;
4 перен. щедрый, добрый, великодушный; ◆ ~ boʻlsang , kam boʻlmaysan посл. будешь щедрым, ущерба не потерпишь; ◆ ~ga ~ dunyo, torga tor dunyo посл. щедрому - широкий мир, а скупцу мир узок; ◆ 

• darvozasi ~ гостеприимный; ◆ feʼli ~ щедрый; великодушный; ◆ yuragi ~ чрезмерно спокойный; неунывающий.