от

Ўзбекча (уз)

Морфологик ва синтактик хусусиятлари

от

Этимологияси

ОТ И ’исм’. Укангнинг о т и нима? Қадимги туркий тилда ҳам шундай маънони англатган бу сўз а:т тарзида талаффуз қилинган (ЭСТЯ, И, 198; Девон, И, 107), ўша даврлардаёқ а:    унлисининг чўзиқлик белгиси йўқолган (ПДП, 361; ДС, 64); ўзбек тилида а унлиси â унлисига алмашган: а:т > ат > âт.

ОТ ИИ ’йирик иш-улов ҳайвони’. Яхши о т г а бир қамчи, ёмон о т г а минг қамчи (Мақол). Қадимги туркий тилда ҳам шундай маънони англатган бу сўз ат тарзида талаффуз қилинган (ПДП, 361; ДС, 65); Маҳмуд Қошғарий бу сўзни "қаттиқ талаффуз қилинадиган алиф билан" деб алоҳида таъкидлайди (Девон, И, 70); ўзбек тилида а унлиси â унлисига алмашган: ат > âт.
Ўзбек тилининг этимологик луғати (И-жилд) маълумотларидан фойдаланилган; қ. Адабиётлар рўйхати.

Маъновий хусусиятлари

Маъноси

1 1 Якка туёқлиларга мансуб ўтхўр, сутемизувчи йирик иш-улов ҳайвони. ◆ Оқ от. Қашқа от. Йўрға от. От абзали. Отга тақа қоқмоқ. Отга минмоқ. Яхши отга бир қам-чи, ёмон отга минг қамчи. Мақол . м ◆ Сидиқ-жон эгарга яхшироқ ўрнашиб, отнинг жи-ловини силкиди. А. Қаҳҳор, „Қўшчинор чи-рокдари“ . ◆ Узоқдан от елдириб келувчи отлиқ-ни кўрган Содиқ кўчанинг ўртасида тўхтади. А. Қодирий, „Ўтган кунлар“ .

От заводи От наслини яхшилаш ва насл-дор, юқори сифатли отларни кўпайтириш билан шуғулланувчи махсус хўжалик, кор-хона. От кучи махе. 75 кг/м секундга ёки 0,736 квтга тенг қувват. ◆ 80 от кучига эга бўлган трактор. От спорти Отда юриш, „машқ қилиш мусобақаларининг умумий номи“ . ◆ Олимпиада ўйинлари дастурига от спор-тининг бир неча турлари киритилган. От ўйин эск. 1) айн. сирк. ◆ -Шу, театр дегани нима, от ўйиними? — Абдишукурдан сўради чойфуруш Садриддин бойвачча. Ойбек, Танланган асарлар; 2) айн. карусел.

2 Отнинг бошига ўхшатиб ясалган шахмат донаси, асп. ◆ Отни юрмоқ. От бшган шоҳ бермоқ.

3 Мучал йил ҳисобида еттинчи йил номи. Унинг йили от.

От йили Мучал йил ҳисобида еттинчи йил (қ. мучал). От миндирмоқ От совға қил-моқ, от билан мукофотламоқ. ◆ Эшитганлар шоирга раҳмат айтиб, бири тун кийдириб, бири от миндирибди. Шукрулло, „Сайланма“ . ◆ Бугун биз канал қазиш муддатини тезла-тишга ташаббускор бўлган икки донгдор қурувчига от миндирмоқчимиз. С. Аҳмад, „Уфқ“ . От солмоқ айн. от қўймоқ 2. От қўймоқ 1) отнинг жиловини бўш қўйиб елдирмоқ; 2) минган отини бирор кимса томон йўнал-тириб ҳужум қилмоқ. ◆ Кеча-кундуз тоғма-тоғ душманга қарши от қўйиб, йпюи очамиз. М. Муҳамедов, „Машқ“ . Отдай бўлиб кетмоқ Со-ғаймоқ, касалликни унутиб юбормоқ. ◆ Ота, ташвиш тортманг, сал ўтмай отдай бўлиб кетасиз. "Шарқ юлдузи" . Отдан тушса ҳам, эгардан тушмайди Илгариги мавқей ёки мартабасидан тушгандан кейин ҳам такаб-бурлигини ташламаган киши ҳақида. Отни қамчиламоқ қ. қамчиламоқ.

Морфологик ва синтактик хусусиятлари

от

Этимологияси

ИИ 1 Кишининг шахсий исми, ном. Чақалоққа от қўймоқ. Оти(нг) ўчсин (ўчгур)! қарғ. Оти(нг) қурсин (қурғур)! қарғ. шш /Мирзакаримбой:

Маъновий хусусиятлари

Маъноси

◆ Отинг нима жиян?-Отим Йўлчи. Ойбек, „Танланган асарлар“ . ◆ Яхши қиз, кечирасиз, отингизни билмайман, с из хо-тиржам бўлинг, бирон жойи бир нима бўлса, ўзим тузатиб бераман. С. Аҳмад, „Уфқ“ .

2 Ўргатилган ҳайвонларнинг номи; ла-қаб. ◆ Бунинг оти Тўрткўз эмас. Арслон.

3 Умуман, нарсаларнинг, ҳодисалар-нинг номи, ном биддирувчи сўз. ◆ Бу.. тоғнинг оти Музлоқеди. М. Исмоилий, „Фарғонат“ .о. ◆ Мингўрик мавзеи отидан ҳам маълум — бунда минг чоғлиқ ўрик дарахти ўсгани учун.. эди. А. Қодирий, „Ўтган кунлар“ . ◆ [Сафар бўзчи:] Чўзма кекирдагингни, буқоқ.. андишанинг отини қўрқоқ қўйдингми?! А. Қодирий, „Меҳробдан чаён“ . ◆ [Жаннат опа:] Қиҳ.. ҳалиги оти қурсин.. Маликбойнинг майдонида! А. Қодирий, „Ўтган кунлар“ .

От қўймоқ Ном бермоқ, атамоқ. Оти йўқ эвф. Чаён ҳақида айтилади. Отига(гина) Шунчаки, кўринишга, номига. ◆ У отигагина раис, ҳамма иш муовин қўлида. яш Отигагина хон бўлиб ўтирувчи Худоёрхон, Мусул-монқул майдондан олингунча ўзининг қўғир-чоқ сифат юра беришини тушунди. А. Қодирий, „Ўтган кунлар“ . Отимни бошқа қўяман

Қасам, онтни ифодаловчи ибора. ◆ Бошланган ишни охиригача олиб бормасам, отимни бошқа қўяман. Ойдин, „Садағанг бўлай, командир“ .

4 Унвон, мансаб, ном. ◆ Бир қари одамга "куёвлик" отини бериш ҳам уни куёв бўл-гандай қувонтиради. С. Айний, „Қуллар“ .

5 с. т. Зот, уруғ. ◆ [Суннат:] Кел, ўша Му-ҳарраминг бўлмаса, бошқаси-да, қиз оти қу-риб кетибдими? Шуҳрат, „Шинелли йиллар“ .

6 Шуқрат, донг. ◆ Яхшидан от қолар, ёмондан дод қолар. Мақол . ◆ гш Излар бўлдим Қоражоннинг қизини, От кўтарган Зулху-морнинг ўзини. Эргаш Жуманбулбул ўғли .

От чиқармоқ Ном чиқармоқ, донг та-ратмоқ, шуҳрат қозонмоқ, машҳур бўлмоқ, танилмоқ. ◆ Қўлингдан келганча чиқар яхши от. Яхшилик қил, болам, ёмонликни от! Эргаш Жуманбулбул ўғли .

7 Шаън, номус, ғурур. ◆ [Уста Олим:] Сизга хабар бериб ўтиришни йигитлик отига эп билмай, менга ҳам бир нарса сездирмаган. А. Қодирий, „Ўтган кунлар“ .

8 тлш. Предметни билдириб, "ким?" ёки "нима?" сўроғига жавоб бўладиган сўз. ◆ Турдош от. Атоқли от. Мавҳум от. шш Бирор шахс, нарса ёки жойга атаб қўйилган номлар атоқли опиар саналади. "Она тили" дарслиги .

Антонимлари

ОТ. Ўзбек тилининг изоҳли луғати (2022) маълумотларидан фойдаланилган; қ.Адабиётлар рўйхати.

От

от (кўплик отлар)

Тилларда

Ҳайкал

• Олмонча: Пферд
• Инглизча: ҳорсе
• Италянча: cавалло
• Нидерландча: паард
• Португалча: cавало
• Туркча: ат
• Ёқутча: ат (ҳайвон), аат (исм)
• Чувашча: лаша (ҳайвон), ят (исм)

Русча _ру

от И
1 конь, лошадь; // лошадиный, конский; конный; ◆ от чопмоқ (или чоптирмоқ) скакать на лошади; ◆ отда юрмоқ ездить верхом на лошади; ◆ яхши отга бир қамчи, ёмон отга минг қамчи посл. хорошей лошади довольно одного удара, а плохой - и тысячи мало; ◆ от тепкисини от кўтарар посл. удар лошади выдержит (только) лошадь; ◆ отни камчин билан эмас, ем билан қайда посл. подгоняй лошадь не плетью, а кормом (соотв. не гони коня кнутом, а гони его овсом); ◆ от олмай охур тузат посл. исправь стойло до покупки лошади (во всяком деле надо быть предусмотрительным); ◆ от ориқликда кўримсиз, қиз - етимликда посл. лошадь неприглядна в худобе, девушка в сиротстве; ◆ отингни яхши кўрсанг, айилини маҳкам торт посл. если любишь свою лошадь - подтяни подпругу потуже (если любишь своего ребёнка - держи его в строгости); ◆ отдан тушса ҳам, эгардан тушмайди посл. см. эгар; ◆ от солмоқ (или қўймоқ) скакать на коне (нападая на кого-л., догоняя кого-л.); совершить конный рейд, конный набег; ◆ аравакаш от ломовая лошадь; ◆ салт от верховая лошадь; ◆ от заводи конный завод; ◆ от кучи физ. лошадиная сила; ◆ от йили год лошади (седьмой год двенадцатилетнего животного цикла; см. мучал); ◆ от-улов тягло, тягловая сила; рабочий скот; ◆ от-уловсиз хўжалик хозяйство, не имеющее тягловой силы; ◆ от-арава (букв. лошадь и арба) повозка;
2 шахм. конь; ◆ 

• от ўйин уст. 1) карусель 2) цирк; ◆ от совутар 1) проводка лошади; 2) отдых, передышка.
  

от ИИ
1 имя; название; ◆ отингиз нима? как ваше имя?; как вас зовут?; ◆ от қўймоқ или ◆  от бермоқ назвать, дать (присвоить) имя;
2 известность, слава; ◆ от чиқармоқ прославиться; ◆ оти борнинг оти чиқар посл. конный славу себе добудет (игра слов, основанная на омонимии); ◆ ёмон от чиқармоқ получать дурную славу; приобретать плохую репутацию;
3 грам. имя существительное; ◆ отга кўчган сифат субстантивированное прилагательное; ◆ 

• оти йўқ (букв. безымянный) эвф. скорпион; ◆ отига(гина) только и славы (что); только и названия; только номинально; ◆ отимни бошқа қўяман выражение клятвы; я изменю своё имя (если..., если не...), я буду не я (если.., если не...).
  

Озарбайжонча (аз)

От

от

дори, ўт, заҳар

Қрим-татарча (cрҳ)

От

от

• олов

Қорақалпоқча (кар)

Пак қиз

Сифат

от

• олов

Новиалча (нов)

• саккиз

Романшча (рм)

От

от

Шведча (св)

От

от

Туркча (тр)

От

от

Туркманча (тк)

От

от