qirqmoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

qirq-moq

Etimologiyasi

QIRQ- ’kes-’. Yoʻlchi yoʻgon hamish topib, bir harichdan moʻlroh hi r hi b o ld i (Oybek). Qadimgi turkiy tilda qam shunday maʼnoni anglatgan bu feʼl •asli Qïrq— tarzida talaffuz qilingan (Devon, III, 428; DS, 446); oʻzbek tilida ï unlisining qatgiqlik belgisi yoʻqolgan: qïrq- > qirq-.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Kesuvchi asbob bilan boʻ-laklamoq, kesmoq. ◆ Qogʻoz qirqmoq. Beda(ni) qirqmoq. Daraxt shoxini qirqmoq. yat Ioʻl-chi yoʻgʻon qamish topib.. bir qarichdan moʻl-roq qirqib oldi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Saodatxon bu guldasta tuvakdagi gullar-dan qirqib yasalganini darrov bildi. S. Zun-nunova, „Yangi direktor“ .

2 Kalta qilib kesmoq, olmoq yoki ol-dirmoq (soch, soqol va shu kabilarni). ◆ Sochini qirqqan xotin.

3 koʻchma Kamaytirmoq, qisqartmoq. ◆ Ish haqidan qirqmoq. m "Normasini bajar-madi", deb har besh kunda mehnatimni qir-qadi, devoriy gazetaga uradi, majlisda gapiradi. I. Rahim, Ixlos. ◆ Qorasuvning suvi-ni ichib, qoʻshigʻini shaharda aytadigan meh-monlar kerak emas. Ularning yerini qirqish kerak. S. Siyoyev, „Otliq ayol“ .

4 Kuchini, darajasini kamaytirmoq, qaytarmoq; kesmoq. ◆ Daigt shamoli haro-ratning damini qirqib turibdi. H. Nazir, „Vasiyat“ . ◆ ..koʻcha yon-beridagi daraxtlar sha-molning kuchini qirqqanday boʻldi. R. Fayziy, „Choʻlga bahor keldi“ .

5 koʻchma Biror harakat, gap-soʻz va shu kabilarni toʻxtatmoq; toʻsmoq. ◆ Dehqonboy Sariqov bir toʻda gitlerchilarning chekinish yoʻlini pulemyot oʻti bilan qirqib, dushmanga katta talafot yetkazdi. N. Safarov, „Don“ . ◆ Qirqib chiqdi Oychinor lashkarlarning oldidan. "Oysuluv" . -Men tufayli siz ham aziyat chekibsiz, — ◆ deb gap boshladi Kimsan. Lekin qiz gapni qirqdi. A. Muxtor, „Tugʻilish“ .

6 koʻchma Orasidan (boʻlib) yoʻnalmoq, oʻgmoq, kesib chiqmoq, kesmoq. ◆ Kanal qish-loqni qirqib oʻtadi. Yoʻlni qirqib oʻtmoq. n ◆ Ular aytdi: -Yangitda daryoni qirqib oʻtib, Yangiqoʻrgʻon qarab ketdi. "Folklor" .

Payini qirqmoq q. pay I.

Antonimlari

ҚИРҚМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Feʼl

qirqmoq qirqmoq

• Turkcha: kırkmak

Ruscha _ru

qirqmoq
1 резать, отрезать, срезать; подрезать; ◆ qogʻoz qirqmoq резать бумагу; beda qirqadigan mashina соломорезка;
2 стричь; kalta qilib qirqilgan soch коротко подстриженные волосы;
3 пересекать (дорогу, реку);
4 урезывать, убавлять, уменьшать; ◆ normami qirqmoq урезать нормы; ◆ payini qirqmoq см. pay I.