tek
Oʻzbekcha (uz)
Oʻzbekcha (uz)Morfologik va sintaktik xususiyatlari
tek
Aytilishi
Etimologiyasi
TEK 'Hech narsa qilmay', 'jim'. Hamma bir lah-za t ye k holib, birdan kulgi koʻtarildi (Abdulla Qaqqor). Qadimgi turkiy tilda qam shunday maʼnoni anglatgan bu soʻz asli täk, tek tarzida talaffuz qilingan (ПДП, 428; Devon, I, 321); keyinroq ä | e unlisi ye Unlisiga almashgan (ДС, 550): täk | tek > tek. Otni jim turishga undovchi täk soʻzi asli tek soʻzining eng qadimgi talaffuz shakliga teng.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.
Maʼnoviy xususiyatlari
Maʼnosi
rvsh. 1 Harakatsiz, qimirlamasdan va ovoz chiqarmasdan, jim. ◆ Tek tur. Tekoʻtir. yash Hamma bir lahza tek qolib, birdan qat-tiq kulgi koʻtarildi. A. Qahhor, „Mayiz yemagan xotin“ . ◆ Unda laylak bir oyoqlab tu-rib, yashillanib kelayotgan adirlarga koʻz taiiab, tek qotgan. S. Ahmad, „Hukm“ .
2 Hech ish, harakat qilmasdan, bekor. ◆ Tek turmagan toʻq turar. Maqol . a ◆ Uning \Haydarboyning\ qoʻllari tek turmaydi: dam uzun otashkurak bilan toʻnkaning oʻt olgan joylarini qoqib, yana ham koʻproq biqsitadi. P. Tursun, „Oʻqituvchi“ . ◆ Hamma harakatda-yu, yolgʻizmen tek yotibman. Oydin, „Oltin uzukka olmos koʻz“ .
3 und. s. vzf. Qimirlama, jim. - ◆ Tek, oʻr-toqlar, — dedi rais va davom etdi, — oʻzin-giz ekasizmi? A. Qah\or, Sarob.
- Tek qoʻymoq Tinch qoʻymoq, bezovta qil-maslik. ◆ Hozir tek qoʻyib qoʻygan odamlarni suv chiqqandan keyin qamashi ham ehtimol-danuzoq emas. M. Ismoiliy, „Fargʻonat“ . o.
Sinonimlari
Antonimlari
ТЕК. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.
Tarjimalari
Ruscha ru
tek
1 спокойно, тихо, смирно; без движения; Tek, oʻrtoqlar, - dedi rais (А. Ќаћћор, «Сароб») Тихо, товарищи, - сказал председатель;
2 без дела; ◆ tek turmoq 1) стоять без движения; молчать; 2) стоять (сидеть) без дела, бездельничать; ◆ tek turmagan toʻq turar посл. кто не сидит без дела, тот живёт в достатке; ◆ tek tur, tek boʻl стой спокойно, не шали; молчи; ◆ Hamma tek qoldi (А. Ќаћћор, «Сароб») Все замолчали, все застыли; ◆ tek turmas 1) неспокойный, шаловливый; беспокойный; 2) непоседа.
Turkcha (tr)
Turkcha (tr)tek