toʻpolon

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

toʻ-po-lon

Etimologiyasi

TOʻPOLON ' urish-janjal', 'betartib harakat'. Sherbek Oqsoyga toʻrt kun deganda t oʻ p o l o n ustiga yetib keldi (Sunnatilla Anorboyev). Bu ot qa-dimgi turkiy tildagi 'tepa qism’ maʼnosini anglatgan töpü otidan -lä qoʻshimchasi bilan yasalgan feʼlga (ДС, 580) eski oʻzbek tilida —ŋ qoʻshimchasini qoʻshib yasalgan (КРС, 751); keyinchalik oʻ unlisi ö unlisiga, soʻngra bu unli ham, ä unlisi qam â unlisiga, ŋ undoshi n undo — shiga almashgan, ö unlisining yumshoqlik belgisi yoʻqol-gan: (töpü + lä = töpoʻlä—) + ŋ = töpoʻläŋ > töpölän > to— pâlân. Bu soʻz soʻzlashuv nutqida topälän tarzida ta — laffuz qilinadi; bunda ikkinchi boʻgʻindagi ö unlisi ä unlisiga almashadi, ö unlisining yumshoqlik belgisi yoʻqoladi: (töpü + lä = töpülä-) + n = töpülän > topälän.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Behalovat, tartibsiz oʻyin, shoʻxlik. ◆ Bola-da. Bola boʻlgandan keyin, toʻpoloni, shoʻxligi bilan boʻladi-da! Shuhrat, „Shinelli yillar“ . ◆ Hamroyev kechki ovkatdan keyin birpas choʻzilmokchi boʻlgan edi, toʻgʻri kelmadi: narigi uy toʻpolon — bolalar bir-birini yostiq bilan urib oʻy-nayotibdi. A. Qahhor, Ayb kimda? ◆ Har bir toʻyda toʻpolon qshib, bearmon oʻynab-kulish-ga oʻrgangan bolalar bu "ulugʻ toʻy"dan norozi edilar. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

2 Umuman, betartib gʻovur-gʻuvur harakat; yugur-yugur, qiy-chuv, ur-yiqit. ◆ \Joʻra:\ Ogʻay-ni, bu yana nima toʻpolon? I. Sultonov, „Bur-gutning parvozi“ . ◆ Sen toʻpolonda bilmading. Melis ikkalamiz Gʻani toʻtini ham rosa doʻp-posladik. E. Raimov, „Ajab qishloq“ . ◆ Vahima-ga tushgan koʻshin birdan oʻzini orkaga tash-ladi, ammo ur-sur toʻpolonda koʻprikka sigʻ-may, ot-ulovlari bilan suvga tutday toʻki-la boshladi. P. Qodirov, „Yulduzli tunlar“ .

3 Urish-janjal, mashmasha, mojaro. Ar-zimagan gap ustida dunyo buzgan kundosh toʻ-polonlari kimning kulogʻiga yoqsin ? A. Qodiriy, Oʻtgan kunlar. ◆ Sherbek Oqsoyga toʻrt kun deganda, toʻpolon ustiga yetib keldi. S. Anorboyev, „Oqsoy“ . ◆ Bir toʻpolon chikazib, obroʻsini uch pul kilay dedim-u, yana shayton-ga hay berdim. "Mushtum" .

4 koʻchma Isyon, gʻalayon. ◆ Toʻpolon chiqarmoq (koʻtarmok). Navoiy :] Shohim mendan nima istaydilar. \Husayn:\ Darveshali toʻpo-lonini bartaraf kshshsh va fitnachini ti-riklay tutib keltirishni oʻzlariga havola qilsak. Uygʻun va I. Sulton, Alisher Navoiy. ◆ Suvoriy kazaklar kimdandir darak topib, gʻalayonni bostirgani kelishgan edi. Toʻpolon bosilib, Madrasa oldi jimjit boʻlgach, yana kazarmaga qaytib ketdilar. S. Siyoyev, „Avaz“ .

Antonimlari

ТЎПОЛОН. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

OʻTIL

Ot

toʻpolon (koʻplik toʻpolonlar)

Tillarda

Toʻpolon

• Inglizcha: caos
• Olmoncha: Kaos
• Turkcha: kargaşa

Ruscha _ru

toʻpolon
1 суматоха, смута, сумятица, шум, скандал;
2 буйство;
3 озорство, шалость; ◆ toʻpolon qilmoq 1) поднять суматоху; поднять шум; поднять скандал; 2) учинить буйство, буйствовать; 3) озорничать, шалить; ◆ toʻpolon chiqarmoq (или koʻtarmoq) ◆ = toʻpolon qilmoq 1, 2. * toʻpolon shamol буйный ветер.