yalligʻ

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

yal-ligʻ

Etimologiyasi

YALLIGʻ ’alanga\ ’yolqin’. Lampaning kuchsizgina ya l l i gʻ i shabadada lip-lip etib, ayvon oldini— gina yoritib turdi (Hakim Nazir). Bu ot qadimgi turkiy tildagi 'alanga’ maʼnosini anglatgan yal otidan (ЭСТЯ, IV, 107) -lïgʻ qoʻshimchasi bilan yasalgan; oʻzbek tilida a unlisi ä unlisiga almashgan, ï unlisining qattiqlik belgisi yoʻqolgan: yal + lïgʻ = yallïgʻ > yälligʻ.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Alanga, yolqin. ◆ Lampaning kuchsizgina yalligʻi shabadada lip-lip etib, ayvon oldinigina yoritib turdi. H. Nazir, „Soʻnmas chaqmoqlar“ . ◆ Sal oʻtmay dushman mu-dofaasining ufqida ustma-ust yalligʻ koʻ-tarildi, keyin gumburlash eshitildi. Shuxrat, „Shinelli yillar“ .

2 Biror issiqlik manbaidan ufuruvchi harorat; taft. Saraton jaziramasida tan-dirdek qizigan yerning yayashgʻi gupillab yuzga uriladi. M. Xayrullayev, Tilla marjon. ◆ Tandirdan chiqayotgan yalligʻ uning ham bet-larini qizartirib yuborgan. S. Ahmad, „Say-lanma“ .

3 koʻchma Taft, harorat. ◆ Qoʻchqorning ha-zin kuyi, yuragining yalligʻi tekkan soʻzlari [Sherbek] qulogʻiga aniq eshitilayotgandek tuyuldi. S. Anorboyev, „Oqsoy“ .

4 Qizarish, shishish. ◆ Tomogʻining yalligʻi batamom qaytganini koʻrib, professor unga tomoq bezini oldirish uchun oʻz klinikasiga yoʻllanma berdi. L. Tojiyeva, „Mexrim sizga, odamlar“ .

Antonimlari

ЯЛЛИҒ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

yalligʻ
1 пламя; ◆ ut yalligʻi язык пламени;
2 зной; жар, жара; oftob (или quyosh) ◆ yalligʻi солнечный зной, солнечная жара; ◆ tandirning yalligʻi жар тандыра, жар печи;
3 перен. пыл; ◆ yigitlik yalligʻi юношеский пыл;
4 воспаление; покраснение; ◆ tomoq yalligʻi ангина.