yer

Turkcha (tr)

yer

joy, mavqe, oʻrin, yer

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

yer

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 (Ye — katta) Quyoshdan keyingi uchinchi planeta. ◆ Yer shari. Yer aylanasi. Yer Quyosh atrofida aylanadi. Yerning sunʼiy yoʻldoshi. n ◆ ..agar Yer sharining yarmi tilla, yarmi yer boʻlib, birov mendan qaysi tomonida yashaysiz, deb soʻrasa, men ikkilanmay, yer to-monini tanlagan boʻlardim. N. Fozilov, „Kush — qanoti bilan“ .

2 Shu planetaning kurukdik qismi (suv bilan qoplangan qismiga qarama-qarshi qoʻy il ganda). ◆ Yer planetamizning oltidan bir qismini tashkil etadi.

3 Planetamiz qobigʻining sirtqi qat-lami. ◆ Yer bagʻri. Yer osti boyliklari. Qora (qaro) yerga kirgur! (qargʻ.). Yer yutgur! (qargʻ.). Osmon uzok,, yer qattiq. Maqol . m ◆ Bir vaqt yer osti dukillagandek boʻldi. A. Qodiriy, „Mehrobdan chayon“ .

4 Narsalar turgan, tirik organizmlar hayot kechirayotgan yuza, sath (shaxe yoki boshqa narsalarga nisbatan). ◆ Yerga paloye solmoq. Tomdan yerga qulamoq. Kosa stoldan yerga tushib sindi. Yerga tushgan — 'yetimniki. Maqol. n ◆ Sidiqjon boʻsagʻadan bir qadam ichkarida choʻnqaydi-da, bolani yerga qoʻyib, onasiga yoʻlladi. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ .

5 Yer sathining muayyan bir qismi; joy, hudud. ◆ Toshloq yer. Obod yer. Haydalgan yer. Baland-past yerlar. m ◆ Yigit ufqlarga tu-tash yerlarni koʻzdan kechiradi. Gazetadan . ◆ Yaradorlarni tezda xavf-xatarsiz yerga olib chiqish zarur boʻlib qoldi. T. Rustamov, „Mangu jasorat“ .

6 Qishloq xoʻjaligida foydalaniladigan tuproq qatlami, ekin, daraxt va sh. k. ekiladigan joy, maydon. ◆ Men ham dehqon bolasiman.. Otam Odil koʻr degan qoʻqonlik boyning yerini jar edi. A. Qahhor, „Asarlar“ . ◆ Mehnati-la gullatar Bir tanobcha yerini. Gʻayratiy . ◆ Choʻl odami xuddi yantoqqa oʻxshashi kerak.. oyogʻi ostidagi rizqi sochilgan yerga chukur tomir otishi lozim. Gazetadan . ◆ Yering boʻlsa, mehnati ham, rohati ham oʻzingniki boʻladi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

7 Biror narsa band qilib turgan, egal-lagan oʻrin, joy; makon. ◆ Daraxt bir yerda koʻkaradi. Maqol . ■■ ◆ Hokim choʻzilib yotgan yeridan turib, tashqari chiqdi. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ . ◆ Ofitser yiqildi va yotgan yerida qoʻlini koʻtardi. A. Qahhor, „Oltin yulduz“ .

8 Biror mamlakat, davlat, xalq, xoʻjalik va shu kabilarga qarashli hudud. ◆ Qoni, eti., yeri, tili., bir boʻlgan bir xalq nima uchun ikki dushman guruhga boʻlinib, bir-birining qonini toʻkadi?OShek, Navoiy . ◆ Oʻn uch xoʻjalik yerini qoʻshibdi.. traktor bir yarim kun ishlab, tizza boʻyi haydab beribdi. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ .

9 Biror narsaning yoki aʼzoning ayrim qismi, oʻrni, nuqtasi, joyi. ◆ Gilamning bir yerida dogʻi bor. Haq — ◆ yerini topar. Maqol . ◆ mi Xat sakkiz buklanib, qizil ipak bilan bir-ikki yeridan chatilgan va Otabekka atal-gan edi. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ . ◆ ..besh yeridan oʻq yeganiga qaramay.. yer bagʻirlab ketishdi. Oybek, „Quyosh qoraymas“ . ◆ Hoji xola oʻz tarjimai holining juda koʻp yerlarini tashlabketdi. M. Ismoiliy, „Fargʻonat“ .o.

10 Ish joyi, muassasa, tashkilot. ◆ Ish-lagan yeridan hujjat keltirmoq. Biror yerga arz qilmoq. yaya [ ◆ Badriy:] Sizlar bilan boshqa yerda gaplashaman!3. Said, „N“ . Safarov, Tarix tilga kirdi.

11 (j., oʻ.-p., ch. k. shaklida) koʻm. vazifasida. Payt, oʻrin, sabab kabi munosabatlarni bildiradi. ◆ Kutilmagan yerda shaharning aʼyonlaridan boʻlgan Salim sharbatdor deganning Komilbek ismli oʻgʻlidan sovchilar kelib qaldi. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ . ◆ Roʻzimat aytmoqchi, gap boshqa yerda boʻlishi ham mumkin. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ . ◆ Sariq apʼtsni kiyishga chogʻlab koʻrgan boʻlsa-da, biroq koʻylakni olgan yerida bu fikrdan qaytdi. K. Yashin, „Hamza“ .

Yer bilan yakson boʻlmoq q. yakson. Yer boʻlmoq Yoʻq boʻlmoq, yerga kirmoq. ◆ Elga qoʻshilsang, er boʻlasan, eldan ajralsang, yer boʻlasan. Maqol . ◆ Koʻp otz bir boʻlsa, bir otz yer boʻlar. Maqol . Yerga urmoq Qadrini kamsitmoq, tahqirlamoq. ◆ Men nomus-orimni yerga urgan dushmanimning qonini oʻz qoʻlim bilan toʻ-kishim kerak.. K. Yashin, „Hamza“ . ◆ Qoʻysangiz-chi.. Uzingizni juda ham yerga urib yubordingiz-ye. K. Yashin, „Hamza“ . [Yuzini] Yerga qaratmoq Nomus-hijolatga qoʻymoq. ◆ El-yurt ichida olamga dovrut ketgan otamning yuzini yerga qaratdi. K. Yashin, „Hamza“ . ◆ Vatanning amri shu, burchingni bajar, Oxiri yuzimni yerga qaratma! Gʻayratiy . ◆ Uyalmaysanmi.. "Men falonchiga tegaman", deb ota-onangni yerga qaratib qoʻyishga! \amza, Paranji sirlari . Yer ostidan qaramoq Yuzni yer tomonga qilgan holda roʻparasidagiga qaramoq. ◆ Ertoyev.. yigitlarga yer ostidan bir qaradi-yu, pesho-nasidagi ajinlari yozilib, kutilmaganda xushnud jilmaydi. O. Yoqubov, „Er boshiga ish tushsa“ . Yer(ning) tagida(n) boʻlsa ham Qayer-da(n) boʻlsa ham. ◆ Ma, laylak, yer tagidan boʻlsayam, ikkita vino topib ke. S. Siyoyev, „Yorugʻlik“ . Yer tishlamoq q. tishlamoq. ◆ Bom-bardimonda yuzlab fashist soldat, ofitser-lari yer tishladi. Yer chizib qolmoq q. chizmoq. ◆ Kamol qozi ancha past tushib, Safoxon toʻra oldida yer chizib qoldi. K. Yashin, „Hamza“ . Yer yuzi Butun dunyo, olam. ◆ Bu xabar butun yer yuziga tarqaldi. Yer yuzidan kelayotgan xabar-lar. Yer qilmoq Qaggiq beobroʻ qilmoq, „yerga kiritmoq“ . ◆ Siz rahbarsiz! Meni bir imo bilan yer qilib qoʻyishingiz mumkin. S. Nurov, „Narvoy“ . Burnini yerga ishqamoq Rosa taʼ-zirini, adabini bermoq. Gapni bir yerga qoʻymoq q. ran. Osmon yiroq (uzoq), yer qatgiq Hayot, yashash sharoiti nochor va ilojsizlik holatida degan maʼnoda qoʻllanuvchi ibora. ◆ Ibn Yamin tabiblik, Jahonbuvi doyalik qi-lishdi. Lekin bu bilan ham murod hosil boʻl-madi. Osmon uzoq, yer qattiq edi! Sal kunda olti bola.. olamdan oʻtdi. K. Yashin, „Hamza“ . Soʻzini (yoki gapini, iltimosini) yerda qol-dirmoq Soʻzini (gapini, iltimosini) ba-jarmaslik, inobatga olmaslik. ◆ Oyim bu-vimning soʻzini yerda qoldirmadi-yu, oʻylab-oʻylab, oxiri "Damir"ni topdi. \. Nazir, „Yonar daryo“ . ◆ Gavhar uning qorontda tra-shira koʻrinib turgan mehribon chehrasidan bu sa-far ham iltimosini yerda qoldirolmaganini tushundi. Oʻ. Hoshimov, „Qalbingga quloq sol“ . Tuyaning dumi yerga tekkanda q. tuya. Qolgan yeridan Kelib toʻxtagan, uzilib qolgan jo-yidan (biror ish, xatti-harakat haqida). ◆ Ana endi uyquni qolgan yeridan olavering.. S. Siyoyev, „Yorugʻlik“ .

Antonimlari

ЕР. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

• Nenetscha: я
• Yoqutcha: сир
• Chulimcha: чäр

Ruscha _ru

yer
1 земля, земной шар; // земной; Yer Quyosh atrofida aylanadi Земля вращается вокруг Солнца; ◆ yer shari земной шар;
2 земля; суша; ◆ yer planetamizning oltidan bir qismini tashkil qiladi суша составляет одну шестую часть нашей планеты;
3 земля, почва, грунт; // земельный; почвенный; грунтовой; ◆ qattiq yer твёрдая земля, твёрдый грунт; ◆ qora tuproq yer чернозём; ◆ quriq va boʻz yerlar целинные и залежные земли; ◆ yer bilimi землеведение; ◆ rayon yer boʻlimi районный земельный отдел; ◆ kam yer dehqon малоземельный крестьянин; ◆ yer islohoti земельная реформа; ◆ yer osti suvlari подземные, грунтовые воды; ◆ yer egaligi землевладение; ◆ yer qimirlash(i) землетрясение; ◆ yer ochmoq поднимать целину; ◆ yer tuzish землеустройство; ◆ yer tuzuvchi землеустроитель; ◆ yer oʻlchovchi землемер; ◆ yerdan foydalanish землепользование; ◆ yer boylikning onasi boʻlsa, otasi - mehnat посл. если земля - мать богатства, то труд - его отец; ◆ yer haydash пахота; ◆ yer haydasang - koʻz hayda, kuz haydamasang - yuz hayda посл. если пахать, так осенью, упустил - паши сто раз;
4 земля, пол; ◆ yerda yotmoq лежать на земле; лежать на полу; ◆ yerdan uzib boʻlmaydigan yuk ноша, которую невозможно оторвать от земли (пола); ◆ yerga tushgan yetimniki погов. (букв. что упало на землю, принадлежит сироте) что свозу упало, то пропало;
5 место; местность; ◆ bu yer это место; данная местность; ◆ bu yerga сюда; ◆ bu yerda здесь, тут; на этом месте, в этой местности; ◆ bu yerdan отсюда, от (из) этого места; из этой местности; ◆ u yer то место; та местность; ◆ u yerga туда; на то место; в ту местность; ◆ u yerda там; на том месте; в той местности; ◆ u yerdan оттуда; из того места; из той местности; ◆ shu yerda здесь, тут, тут же; на этом месте; на этой местности; ◆ shu yerdan отсюда, от (из) этого места; из этой местности; ◆ oʻsha yerga туда, туда же; на то место; в ту местность; ◆ oʻsha yerda там, там же; на том месте; в той местности; ◆ oʻsha yerdagi тамошний; ◆ har yerda везде, всюду, повсеместно; ◆ har yerdan отовсюду, совсех мест; ◆ bir yerga toʻplanmoq собираться (скапливаться) в одном месте; ◆ dala yer дачная местность; ◆ ochiq yer открытая местность; ◆ haq yerini topar посл. правда найдёт своё место; ◆ daraxt bir yerda koʻkaradi посл. дерево растет (только) на одном месте; ◆ 

• yomon yer недостаток, изъян; ◆ buning hech bir yomon yeri yoʻq в этом нет ничего плохого; ◆ noliydigan yerimiz yoʻq нам не на что жаловаться; у нас нет причины жаловаться; ◆ yerga kirib ketmoq провалиться сквозь землю (от стыда); ◆ yerga qoʻymoq (или bermoq предавать земле (похоронить); ◆ yuzini yerga qaratmoq осрамить (кого-л.); ◆ yerga urmoq охаивать; ◆ yer tishlab yotmoq лежать ничком (не имея сил встать - о больном); ◆ yer oʻpib sajda qilmoq пресмыкаться (перед кем-л.); ◆ yer tagidan (или ostidan) qaramoq смотреть исподлобья; soʻzni (или iltimosni) ◆ yerda qoldirmoq оставлять (чью-л.) просьбу без внимания, не обращать внимания на (чьи-л.) слова; gapni (или soʻzni, maslahatni) ◆ bir yerga qoʻymoq сговориться; договориться; ◆ yer yongʻoq арахис, земляной орех; ◆ yer tuti разг. клубника, ◆ yer choy бот. лапчатка; ◆ yer qalampir хрен; ◆ yer qoʻnoq бот. змеевик.