yulduz
yuluzi issiq
[tahrirlash]
Morfologik va sintaktik xususiyatlari[tahrirlash]
yul-duz
Aytilishi[tahrirlash]
Etimologiyasi[tahrirlash]
YULDUZ ’kechasi osmonda nur sochuvchi nuqta boʻlib koʻrinadigan koinot jismi’. Bugun havo ochih , yu l -d u z toʻla osmon. Bu ot qadimgi turkiy tilda nurla — nishni (yaltirashni) ifodalovchi yalt, yult tasvir soʻ— zidan ï qoʻshimchasining -u shakli bilan yasalgan feʼlga -z qoʻnshmchasini qoʻshib yasalgan (ЭСТЯ, IV, 280; ПДП, 390); qoʻshimcha qushilganidan keyin t undoshi d undo — shiga almashgan (Devon, III, 47; DS, 278): (yult + u = yultu-) + 3 = yultuz > yulduz.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.
Maʼnoviy xususiyatlari[tahrirlash]
Maʼnosi[tahrirlash]
1 Qizigan gaz (plazma)lardan tarkib topgan, tabiatiga koʻra Quyoshga oʻx-shaydigan, kechasi nur sochuvchi nuqta boʻ-lib koʻrinadigan osmon jismi. ◆ Yorugʻ yulduz. Xira yulduz. Kutb yulduzi. Yulduzlar tur-kumi. n ◆ Oqshom choʻkdi Toshkent qoʻyniga, Miltillashib koʻklarda yulduz. X. Saloh. Bu yerga quyosh ogʻdi — ◆ salqin tushadi, kechalari, tepamizda yulduz toʻla osmon. R. Azizxoʻjayev, Ya shil chayla.
2 Bir necha oʻtkir uchli geometrik shakl qamda shunday shaklga ega boʻlgan narsa. ◆ Besh uchli yulduz. Yulduzning shaklini chizmoq. Ar-chaning tepasiga yulduz oʻrnatmoq.
3 koʻchma Mashhur boʻlib tanilgan, shuh-rat qozongan shaxs haqida. ◆ Kino yulduzlari. n Dongʻi ketgan terimchi va shuhrat yul-duziman, Lafzi halol, yuzi oq Fargʻonaning qiziman. Uygʻun. ◆ Yigʻilganlarni qiziqtirgan narsa oʻzbek adabiyoti va sanʼatining yulduzlari, oʻzbek jangchilari boʻldi. N. Safarov, Olovli izlar.
4 Yulduz (xotin-qizlar ismi).
- Yulduz koʻrmay jon berdi Uzoq turmadi,
barham topdi, yoʻq boʻlib ketdi, gʻoyib boʻldi. Yulduz sanab yotmoq ayn. toqi sanab yotmoq q. toqi. Yulduzi issiq ayn. istarasi issiq q. istara. ◆ U [Umid].. roʻparasidagi yulduzi issiq qizdan aslo koʻz uzmasdi. Mirmuhsin, „Umid“ . Yulduzi (yulduziga) toʻgʻ-ri keldi Xarakteri, feʼli-atvori bir-biriga mos tushdi; sevishdi. ◆ -Men jiddiy soʻrayapman, nega Isomiddinov bilan yulduz-laring toʻgʻri kelmayapti? Biror sir bormi? — dedi Norbuvi Karimovga. H. Shame, Dushman. ◆ Abror bilan Chinnixonning yulduzi yulduziga toʻgʻri kelib qolgani hech kimga sir emas. P. Qodirov, Qalbdagi quyosh. Yulduz-ni benarvon uradigan (odam) q. benarvon.
Sinonimlari[tahrirlash]
Antonimlari[tahrirlash]
ЮЛДУЗ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.
Tarjimalari[tahrirlash]
Ot[tahrirlash]
yulduz (koʻplik yulduzlar)
Ruscha ru
yulduz
1 звезда; // звёздный; ◆ yorugʻ yulduz яркая звезда; ◆ xira yulduz тусклая звезда; ◆ Qutb yulduzi Полярная звезда; ◆ dumli yulduz разг. (букв. хвостатая звезда, звезда с хвостом) комета; ◆ uchar yulduz разг. (букв. летучая звезда) метеор; ◆ yulduzlar turkumi (или toʻdasi) созвездие; ◆ yulduz nusxa звездообразный; ◆ osmon tuda yulduz или◆ osmon bilan bir yulduz небо усеяно звёздами; ◆ yulduz sanamoq 1) считать звёзды; 2) перен. страдать бессонницей, не спать ночь, глаз не сомкнуть; ◆ tishim qattiq ogʻrib, kechasi bilan yulduz sanab chiqdim от сильной зубной боли я не спал всю ночь;
2 геометрическая фигура с острыми концами и изображение такой фигуры; Oltin Yulduz Золотая Звезда; ◆ besh qirrali yulduz пятиконечная звезда; ◆ qizil yulduz красная звезда; Qizil Yulduz ordeni орден Красной Звезды; ◆ yoqut yulduzlar рубиновые звёзды;
3 звезда, знаменитость; ◆ ekran yulduzlari звёзды экрана;
4 Юлдуз (имя собств. женское); ◆
- u yulduzni benarvon uradi см. ◆ benarvon; yulduzi issiq симпатичный, приятный, миловидный (человек); ◆ uning yulduzi issiq он симпатичный; ◆ yulduzi yulduzimga toʻgʻri keldi мы с ним сошлись характерами; ◆ ularning yulduzi chap они не ладят друг с другом, они не сошлись характерами.
Tillarda[tahrirlash]
- Aragoncha: estrela
- Gagauzcha: yıldız
- Ispancha: estrella
- Italyancha: stella
- Turkcha: yıldız
- Karaçay Balkarca: culduz
- Ozarbayjoncha: ulduz
- Norvegcha (bokmål): stjerne
- Inglizcha: star
- Niderlandcha: ster
- Shvedcha: stjärna
OʻTIL