yulduz

Vikilug‘atdan olingan

Oʻzbekcha (uz)
[tahrirlash]

Morfologik va sintaktik xususiyatlari[tahrirlash]

yul-duz

Aytilishi[tahrirlash]

Etimologiyasi[tahrirlash]

YULDUZ ’kechasi osmonda nur sochuvchi nuqta boʻlib koʻrinadigan koinot jismi’. ◆ Bugun havo ochiq, yulduz toʻla osmon. Bu ot qadimgi turkiy tilda nurlanishni (yaltirashni) ifodalovchi yalt, yult tasvir soʻzidan ï qoʻshimchasining -u shakli bilan yasalgan feʼlga -z qoʻshimchasini qoʻshib yasalgan (ЭСТЯ, IV, 280; ПДП, 390); qoʻshimcha qo‘shilganidan keyin t undoshi d undoshiga almashgan (Devon, III, 47; DS, 278): (yult + u = yultu-) + 3 = yultuz > yulduz.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari[tahrirlash]

Maʼnosi[tahrirlash]

  1. Qizigan gaz (plazma)lardan tarkib topgan, tabiatiga koʻra Quyoshga oʻxshaydigan, kechasi nur sochuvchi nuqta boʻlib koʻrinadigan osmon jismi. ◆ Yorugʻ yulduz. ◆ Xira yulduz. ◆ Qutb yulduzi. ◆ Yulduzlar turkumi. ◆ Oqshom choʻkdi Toshkent qoʻyniga, Miltillashib koʻklarda yulduz. X. Saloh ◆ Bu yerga quyosh ogʻdi — salqin tushadi, kechalari, tepamizda yulduz toʻla osmon. R. Azizxoʻjayev, „Yashil chayla“
  2. Bir necha oʻtkir uchli geometrik shakl qamda shunday shaklga ega boʻlgan narsa. ◆ Besh uchli yulduz. ◆ Yulduzning shaklini chizmoq. ◆ Archaning tepasiga yulduz oʻrnatmoq.
  3. koʻchma Mashhur boʻlib tanilgan, shuhrat qozongan shaxs haqida. ◆ Kino yulduzlari. ◆ Dongʻi ketgan terimchi va shuhrat yulduziman, Lafzi halol, yuzi oq Fargʻonaning qiziman. Uygʻun ◆ Yigʻilganlarni qiziqtirgan narsa oʻzbek adabiyoti va sanʼatining yulduzlari, oʻzbek jangchilari boʻldi. Nazir Safarov, „Olovli izlar“
  4. Yulduz (xotin-qizlar ismi).
    Yulduz koʻrmay jon berdi - uzoq turmadi, barham topdi, yoʻq boʻlib ketdi, gʻoyib boʻldi.
    Yulduz sanab yotmoq ayn. toqi sanab yotmoq q. toqi.
    Yulduzi issiq ayn. istarasi issiq q. istara. ◆ U [Umid].. roʻparasidagi yulduzi issiq qizdan aslo koʻz uzmasdi. Mirmuhsin, „Umid“
    Yulduzi (yulduziga) toʻgʻri keldi - xarakteri, feʼli-atvori bir-biriga mos tushdi; sevishdi. ◆ -Men jiddiy soʻrayapman, nega Isomiddinov bilan yulduzlaring toʻgʻri kelmayapti? Biror sir bormi? — dedi Norbuvi Karimovga. H. Shams, „Dushman“ ◆ Abror bilan Chinnixonning yulduzi yulduziga toʻgʻri kelib qolgani hech kimga sir emas. P. Qodirov, „Qalbdagi quyosh“
    Yulduzni benarvon uradigan (odam) q. benarvon.

Sinonimlari[tahrirlash]

sitora.

Antonimlari[tahrirlash]

ЮЛДУЗ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari[tahrirlash]

Ot[tahrirlash]

yulduz (koʻplik yulduzlar)

Ruscha ru

yulduz
1 звезда; // звёздный; ◆ yorugʻ yulduz яркая звезда; ◆ xira yulduz тусклая звезда; ◆ Qutb yulduzi Полярная звезда; ◆ dumli yulduz разг. (букв. хвостатая звезда, звезда с хвостом) комета; ◆ uchar yulduz разг. (букв. летучая звезда) метеор; ◆ yulduzlar turkumi (или toʻdasi) созвездие; ◆ yulduz nusxa звездообразный; ◆ osmon tuda yulduz или◆  osmon bilan bir yulduz небо усеяно звёздами; ◆ yulduz sanamoq 1) считать звёзды; 2) перен. страдать бессонницей, не спать ночь, глаз не сомкнуть; ◆ tishim qattiq ogʻrib, kechasi bilan yulduz sanab chiqdim от сильной зубной боли я не спал всю ночь;
2 геометрическая фигура с острыми концами и изображение такой фигуры; Oltin Yulduz Золотая Звезда; ◆ besh qirrali yulduz пятиконечная звезда; ◆ qizil yulduz красная звезда; Qizil Yulduz ordeni орден Красной Звезды; ◆ yoqut yulduzlar рубиновые звёзды;
3 звезда, знаменитость; ◆ ekran yulduzlari звёзды экрана;
4 Юлдуз (имя собств. женское); ◆ 

  • u yulduzni benarvon uradi см. ◆ benarvon; yulduzi issiq симпатичный, приятный, миловидный (человек); ◆ uning yulduzi issiq он симпатичный; ◆ yulduzi yulduzimga toʻgʻri keldi мы с ним сошлись характерами; ◆ ularning yulduzi chap они не ладят друг с другом, они не сошлись характерами.


Tillarda[tahrirlash]

OʻTIL