yupqa

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

yup-qa

Etimologiyasi

YUPQA I ’yon koʻlami ingichka’. .. kecha tunda arihdagi suv yuphagina muz bilan hoplandi (Hamid Gʻulom). Bu sifat qadimgi turkiy tildagi ’yon koʻlamini ingichka qilib yoy-’ maʼnosini anglatgan yub— feʼlidan (ЭСТЯ, IV, 242) -qa qoʻshimchasi bilan yasalgan (ЭСТЯ, IV, 242; Devon, III, 41); keyinchalik q undoshi taʼsirida b undoshi p undoshiga, oʻzbek tilida a unlisi ä unlisiga almashgan: yub- + qa = yubqa > yupqä.

YUPQA II ’xamirni yupqa yoyib, qizdirilgan qozonda har ikki tomonini agʻdarib pishirib, soʻng ichiga qiymali piyozdogʻ solib, toʻrt burchak shaklida taxlab tayyorlanadigan ovqat’. Oʻqishda toliqib qolmasin deb doim somsami, uch—toʻrtta yupqami pishirib qoʻyaman (Oydin). Bu ot maʼno taraqqiyoti natijasida yupqa I sifatidan oʻsib chiqqan: ’belgi’ -+ 'shunday belgiga ega narsa’.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Qalin emas, koʻndalangiga in-gichka; nozik. ◆ Yupqa gazlama. Yupqa teri.

Yupqa qogʻoz. Yupqa tunuka. Yupqa shisha. sht ◆ U bir lahzada kosani tushirib, yupqa poʻst-loq ichidan shirasi tomib ketgudek boʻlib turgan shaftoliga qoʻl urdi. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ ◆ Toʻlamat moʻylov yupqa las chopon ustidan qavat-qavat bogʻlangan qiyiqcha-larga qoʻlini tiradi. S. Anorboyev, Oqsoy.

2 Zich yoki qalin emas, siyrak (tuman, tutun, budut va shu kabilar haqida). ◆ Daryo ustini yupqa tuman qoplagan. n ◆ Qor-yomgʻirda boʻ-kib yotgan yerlardan yupqagina bugʻ koʻtaril-di. Oydin, Shiringa maktub. ◆ Ufqdan koʻ-tarilgan quyosh chang va tutun orasidan yupqa bulut bosgan toʻlin oyday koʻrinar edi. A. Qahhor, „Oltin yulduz“ .

3 ot Xamirni chalpakka oʻxshatib yoyib, ustiga yogʻda qovurilgan qiyma, sabzi solib, qozonda pishiriladigan taom; choʻzma. ◆ Yupqa pishirmoq. yaya Oʻqishda toliqib qoshasin, deb doim somsami, uch-toʻrtta yupqami pishirib qoʻyaman. Oydin, Doʻndikdan ham yosh ekan.

4 koʻchma Faqirona; boy boʻlmagan, oz miqdorda. ◆ Mutrib dorifurush otasidan qolgan yupqagina meros bilan arang tirik-chilik oʻtkazardi. S. Siyoyev, Avaz.

Soyasi yupqa q. soya. Terisi yupqa q. teri. Yupqa tomoq Nozik va chiroyli boʻyinli qiz yoki juvon haqida.

Antonimlari

ЮПҚА. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

yupqa
1 тонкий, не толстый (о предметах с плоской поверхностью); ◆ yupqa gazlama тонкая ткань; ◆ yupqa teri тонкая кожа; ◆ yupqa qogʻoz тонкая бумага; ◆ yupqa devorli truba тонкостенная труба;
2 редкий, негустой; ◆ yupqa tuman редкий туман;
3 кушанье в виде тонко раскатанного теста, испечённого в котле; ◆ 

• soyasi yupqa (букв. имеющий тонкую тень) предрасположенный к болезням, болезненный; хилый, слабый; ◆ uning soyasi yupqa он предрасположен к болезням; ◆ terisi yupqa (букв. имеющий тонкую кожу) легко обижающийся, обидчивый; ◆ terisi yupqa odam обидчивый человек; ◆ yupqa tomoq (букв. имеющая тонкое горло) молодая женщина (или девушка), имеющая красивую шею.