yuvmoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

yuv-moq

Etimologiyasi

YUV- ’suv bilan ishqab toza qil-’. Hayot hozonni yu v d i - yu, hophogʻini yopib, kirib ketdi (Mirzakalon Ismoiliy). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu feʼl asli yu:- tarzida talaffuz qilingan (ЭСТЯ, IV, 238), keyinroq u: unli — sining choʻziqlik belgisi yoʻqolgan (Devon, III, 74; DS, 277); oʻzbek tilida yu- ochiq boʻgʻini v undoshi bilan yopiq boʻgʻinga aylantirilgan: yu:- > yu- > yuv-.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Suv (baʼzan spirt, kerosin va sh.k.) bilan ishqab toza qilmoq, kirini ketkazmoq. ◆ Betni yuvmoq. Qoʻlni sovun bilan yuvmoq. Idishlarni yuvmoq. Yarani spirt bilan yuvmoq. Uzumni yuvib yemoq. n ◆ Toʻrtinchi kosani olib kirib ketgandan soʻng, Hayot qozonni yuvdi-yu, qopqogʻini yopib, kirib ketdi. M. Ismoiliy, Fargʻona t. o. ◆ Bahor ariq boʻyiga oʻtirib, pomidor, bodring va piyoz yuvdi. Sh. Rashidov, Qudratli toʻlqin. ◆ [Era-li[ Otlarni.. yuvib, tarab, egarlab, yugan-lardi. "Erali va Sherali".

Kir yuvmoq Kir boʻlgan kiyim hamda dasturxon, sochiq, choyshab kabi roʻzgʻor buyumlarini kir ketkazuvchi vositalar (sovun va sh k.) bilan suvda ishqab tozala-moq. ◆ [Oyimxon] Ochdan oʻlmaslik uchun erta-dan kechgacha kir yuvib, haqiga bir kosa kepak olib, non qilib yegan. P. Tursun, Oʻqituvchi.

2 Oqizib olib ketmoq, oʻpirib yoki oʻyib ketmoq. ◆ Yomgʻir devor suvoqlarini yuvib ketdi. v ◆ Suv nov ostini yuvib ketyapti. Sh. Rashidov, Boʻrondan kuchli. ◆ Amu oqar qir-gʻoqni yuvib, Kunlar oʻtar kunlarni quvib. Gʻayratiy .

3 q.x. Tuproq shoʻrini ketkazish maqsadida dalaga suv qoʻymoq; yaxob bermoq. ◆ Shoʻr yerlar-ni qishda uch-toʻrt martalab yuvdik. n ◆ Bu yerni tekislashga ham, shoʻrini yuvishga ham zhtiyoj yoʻq. Sh. Rashidov, Boʻrondan kuchli.

4 s. t. Erishilgan gʻalaba, muvaffaqiyat yoki biror yaxshi narsaning qoʻlga kiriti-lishini ziyofat bilan nishonlamoq. ◆ -Ogʻay-nilar, endi.. kechirasizlar, — dedi Sangin plashining choʻntagidan yarimta aroq chiqa-rib, — bu kelganlaring hisob emas, kvar-tirani a/yuhida yuvamiz. A. Muxtor, Tugʻilish. ◆ Bobo amakim ham oltmish yillik toʻylari-ni qilib berishlari kerak. Pensiyani yuv-masalar boʻlmaydi. I. Rahim, Takdir.

Gunohini (yoki aybini, dogʻini va sh.k.) yuvmoq Ezgu ish, yaxshilik, ibratli xatti-harakat va sh.k. bilan oʻzini oqlamoq; gu-nohidan xoli boʻladigan ish qilmoq. ◆ Max-dumning bu soʻzi yuqoridagi gunohini yuvgan-day boʻldi. A. Krdiriy, Mehrobdan chayon. ◆ Gulnor endi man tortmadi. Sof nomusiga otilgan qorani butunlai yuvib tashlashga jazm qildi. Oybek, Tanlangan asarlar. Kir

re

yuvdi q. kiryuvdi. Qoʻlni yuvib, qoʻltiqqa ur-moq (yoki tiqmoq) Biror kimsa yoki narsa-dan koʻngli sovimoq, hafsalasi pir boʻlmoq. ◆ Oftob oyim eridan ham qoʻlini yuvib, qoʻltigʻiga urgan edi. A. Qodiriy, Oʻtgan kunlar.

Antonimlari

ЮВМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

yuvmoq
1 мыть; ◆ qoʻl yuvmoq мыть руки; ◆ qoʻl-bet yuvmoq умываться; u betini sovunlab yuvdi он вымыл лицо мылом; yuvib ketmoq смывать, размывать (что-л.); yomgʻir koʻchadagi tuproqlarni yuvib ketdi дождь смыл пыль с мостовой; qirgʻoqni suv yuvib ketdi водой размыло берег;
2 стирать; ◆ kir yuvmoq стирать бельё; kirni yuvib boʻldingizmi? вы выстирали бельё?;
3 с.-х. промывать почву, делать промывочный полив;
4 разг. отмечать возлияниями какое-л. событие; обмывать; * qoʻlni yuvib, qoʻltiqqa urmoq (или surmoq) см. urmoq; kir yuvdi этн., рел. церемония поминок на третий день после похорон умершего; kir yuvdi qilmoq устраивать поминки на третий день после похорон; aybini (или dogʻini, gunohini) ◆ yuvmoq смывать грех (добрым делом).