qolmoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

qol-moq

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Boshqa joyga ketmay, bor-may, jilmay, qoʻzgʻalmay, oʻz joyida bul-mox; joyini tark etmaslik. ◆ Uyida qolmoq. Kutubxonada qoldi. Biz bu yil ham qishloq-da qoldik. tt Otamlar bu yerda qolmoqchilar, sardoba qurishni oʻylayaptilar.. Mirmuhsin, „Meʼmor“ . ◆ Majlis boʻlgan joyda oʻsha gapirgan odamu yana bir necha kishi qoldi. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroxlari“ .

2 Bor, mavjud holatda boʻlmox; bor (inkor shaklida yoʻx holatni, yoʻx ekan-likni bildiradi). ◆ Yonimda yuz soʻm qoldi. Uyda koʻk choy qolmabdi. Ot agʻanagan yerda jun qolar. Maxol . n ◆ Kelgusi asrga ikki qadam-gina yoʻl qoldi. S. Ahmad, „Yulduz“ . Qoʻqondan boshimni olib chiqib ketishdan boshqa choram qoshagan mening, aka! K. Yashin, Hamza.

3 Biror holat, vaziyat, makon (joy) va sh.k. da mavjud boʻlmox◆ Yolgʻiz qolmoq. Jim qolmoq. Vijdon azobida qolmoq. Och qolmoq. Ish chala qoldi. Qurshovda qolmoq. n ◆ Fa-shistlarning oʻq, xanjari-la Talay yoshlar qoldi bepadar. Gʻayratiy . ◆ Sodiq jiyanim, basharangmi, doʻlda qolgan tappimi ? A. Qo-diriy, „Oʻtgan kunlar“ .

4 Ishlatish, foydalanish va sh.k. dan xoli boʻlib sakdanmox, ortmox; shu tarixa keyingilar ixtiyoriga oʻtmox, meros boʻlmox-◆ Bu imorat otangizdan qolgan boʻlsa kerak? A. Qahhor, „Qoʻshchinor chirokdari“ . ◆ Bir parcha yer hammadan qoladi, oʻgʻlim. Hech kim qabriga orqalab ketmaydi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Ota-bobolardan qolgan udum bu, qizim. K. Yashin, „Hamza“ .

5 Daxl etolmaslik, yetisholmaslik, eri-sholmaslik. ◆ Oʻzimam qiziqman-da, shu yom-gʻirdan qoʻrqib, maktabdan qolib oʻtirsam. E. Raimov, Ajab x^ishlox◆ Eldan qolguncha erdan qolgan yaxshiroq, deb shuni aytsa ke-rak-da. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chirokdari“ . Issiq, yumshoq paxta qoplar, aravaning be-shik singari tebranishi.. kecha uyqudan dolgan Gʻulomjonni elitdi. M. Ismoiliy, Fargʻona t. o.

6 Barham topmox, yoʻx boʻlmox◆ Shoʻxlik-lari qoldi. Avvalgi yoʻtalishlari qoldi. Ishonch qolmadi. Sabr-toqat qolmadi. Yurishga madori qolmadi. n ◆ Surmaxon, pa-la-partishligingiz sira ham qolmadi, qol-madi-da! B. Rahmonov, „Yurak sirlari“ .

7 Masofa, vaxt nuxtai nazarida bul-mox, bor boʻlmox◆ Shaharga yana oʻttiz kilometr (yoʻl) qoldi. Poyezd joʻnashiga bir soat qoldi.

8 Sakdanmox, omon kutulmox◆ Yuz oʻlim-dan qolganman. sht Oʻgʻrilardan bittasi tu-tildi.. qolganlari ham ushlanur, deb oʻylay-man. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ .

9 Ish-faoliyat, foydalanish imkoniya-tidan mahrum boʻlmox◆ Mariyamning baxtiga qarshi, amaki sil kasalligiga uchrab, ishdan qoldi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Kuloqdan ham qolganmisiz? Ilhom akamning ham da-raklari yoʻq, deyapman! B. Rahmonov, „Yurak sirlari“ . ◆ Ilgari katta naychi boʻlgan, keyin koʻzdan qolib, uyga qamalgan.. hamqishlogʻidan ham bir oz taʼlim olgan edi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

10 Duchor boʻlmox, giriftor boʻlmox, yoʻ-lixmox◆ Baloga qolmoq. Malomatga qolmoq. Tuhmatga qolmoq. Tashvishga qolmoq. n ◆ U ham kishilar oldida bu baxtsiz qizining taʼnasiga qolmasin. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ . ◆ Endi senlarning kasofatlaringga men qolamanmi? M. Ismoiliy, „Fargʻona t“ . o.

[ Surmaxon:] ◆ Shu kunga qolishimga siz sababchi boʻldingiz, oyi. B. Rahmonov, „Yurak sirlari“ .

11 Biror narsadan benasib, bebahra qol-moq. ◆ Toʻydan qolmoq. Foydadan qolmoq. mm Bir yakshanba kuni Ahmadjon oshxonaga de-jur boʻlib, uyqudan qoldi. A. Qahhor, „Oltin yulduz“ .

12 (oʻ.-p. k. bilan) Biror hodisaning be-vosita taʼsirida boʻlmoq. ◆ Yomgʻirda qolmoq. Oftobda qolmoq. Sovuqda qolmoq.

13 Belgilangan vaqtdan keyinga suril-moq, kechiktirilmoq, boshqa muhlatga koʻchi-rilmoq. ◆ Majlis qoldi. Toʻy kelasi oyga qol-di. Qolgan ishga qor yogʻar. Maqol . m ◆ Damba masalasi keyinga qoldi. A. Qahhor, „Qoʻsh-chinor chiroqlari“ . [◆ Yusufbek hoji:] Oʻttiz ikki tangadan soliq yigʻ, emish.. Bir haf-tadan keyinga qolmasin, emish. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ .

14 s. t. Yutqizmoq, magʻlubiyatga uchramoq (oʻyinda). ◆ U mendan besh marta qoldi.

15 Bogʻli boʻlmoq, qarab turmoq (biror ish, masala va sh.k. haqida). ◆ Hamma ish menda qoldi. Ish pulga qarab qoldi. n ◆ [Hoji xoda:] Hamma gap oʻzingizda qolgan. M. Ismoiliy, „Fargʻona t“ . o.

16 Harakat nomiga qoʻshilib, shu ishni bajarish lozimligini, shunday vazifa, majburiyat borligini bildiradi. ◆ Osh pish-di, faqat uni suzish qoldi. a ◆ Endi., far-monni xalqqa tushuntirish, uning kerak-ligini, foydasini uqtirish qoldi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

-ga qolganda Ish, ran va sh.k. ga borib taqalganda. ◆ Nega har narsaga yetgan aqling shunga qolganda oqsaydir. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ . Koʻngli qolmoq q. koʻngil. Laʼnat tagida qolmoq Kimsaning nafratiga, laʼ-natiga, qargʻishiga duchor boʻlmoq. Menga (yoki senga, unga va sh. k.) qolsa Ixtiyor va sh.k. menda boʻlsa; mendan soʻralsa. ◆ Senga qolsa, xudoni ham yoʻq deysan. A. Qahhor, „Yangi yer“ . ◆ Oppoq oyingga qolsa, Kumush opangni ham birga olib ketmoqchi. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ . Oramizda (yoki oʻrtamizda) qolsin Sir saqlansin, hech kimga bildirilmasin. ◆ Yaxshi hamki bu gap oʻz oʻrtalaringizda qolib ketdi. B. Rahmonov, „Yurak sirlari“ . Orqada qolmoq 1) boshqalardan keyinda yurmoq, sudralmoq. ◆ Bular gap bilan boʻlib, xiyla orqada qolib ketishdi. A. Qahhor, Xotinlar;

2) bosib oʻtilmoq, oʻtib ketilmoq. ◆ Shunday qilib, boʻron bilan kelgan qiyinchiliklar or-qada qolib ketdi. Sh. Rashidov, Boʻrondan kuchli; 3) koʻchma biror jihatdan boshqalar-ga nisbatan keyinda boʻlmoq, boshqalar yoki zamon darajasiga yetolmaslik. ◆ U mendan uch sinf orqada qoldi. Orqada qolgan mamlakat; 4) kechikmoq, „sekin yurmoq (soat haqida)“ . ◆ Soatim uch minut orqada qolibdi\ 5) biror kishining vafotidan keyin umr koʻrmoq, „yashamoq“ . ◆ Bolalarim, iloyo orqamda qolinglar. Pulning (yoki foydaning) tagida qolmoq Koʻp pul (foyda) topmoq; pulga (foydaga) koʻ-milmoq. Qola bersa Undan keyin, shuning-dek. ◆ Avvali xudo, qola bersa, men uni uy-lantirib qoʻydim. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ . Quruq qolmoq q. quruq 8.

Antonimlari

ҚОЛМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Feʼl

qolmoq qolmoq

Tillar

• Ozarbayjoncha: oxumaq
• Turkcha: okumak

OʻTIL

Ruscha _ru

qolmoq
1 оставаться; ◆ uyda ~ остаться дома; ◆ sinfda ~ остаться в классе (на второй год); yaxshi qol(ing)! счастливо тебе (вам) оставаться!; daqyonusdan qolgan допотопный (см. daqyonus); oʻn kunga qolmay или qolmasdan не позже чем через десять дней; biring qolmay все, все до единого; hamma ish menda qoldi все дело (осталось) за мной; ishi qolib, oʻzi ketdi дело стоит, а сам он ушёл; ◆ orqada ~ 1) оставаться позади; 2) отставать; qatorda noring boʻlsa, yuking yerda qolmaydi см. qator; qolgan ishga qor yogʻar см. yogʻmoq; oltin yerda yotmas, yaxshilik yoʻlda qolmas посл. (букв. золото на земле лежать не будет, доброе дело на дороге не останется) доброе дело, без вознаграждения не останется;
2 лишаться; ◆ koʻzdan ~ лишиться зрения; ◆ oyoqdan ~ 1) потерять способность ходить; лишиться ног; 2) сбиться с ног, устать; 3) выйти из употребления, выйти из моды; ◆ tildan ~ лишиться языка, онеметь; ◆ quloqdan ~ оглохнуть;
3 останавливаться, переставать, прекращаться; пропускать; ◆ ishdan ~ 1) не выйти на работу; совершить прогул; 2) выйти из строя; ◆ oʻsishdan ~ переставать расти; ◆ oʻqishdan ~ 1) пропускать занятие; 2) остаться неучем; isitmasi qoldi лихорадка у него прекратилась, жар у него спал; ogʻrigʻi qoldi боль утихла, боли прекратились; uning bu odati qolmadi он никак не бросит эту привычку; yoʻldan qolma 1) не откладывай выезд (выход); 2) бран. проваливай;
4 спасаться, избавляться; bir oʻlimdan qoldim (букв. я спасся от смерти) я был на волосок от смерти;
3 оказываться, очутиться; попадать; находиться; ◆ oʻngʻaysiz ahvolda ~ оказаться в неудобном положении; ◆ ogʻir ahvolda ~ попасть в трудное положение;
6 отставать; eshak eshakdan qolsa, qulogʻini kesadi посл. (букв. если осёл отстанет от осла, он отрежет себе ухо) соотв. куда конь с копытом, туда и рак с клешнёй; orqasidan qolmay не отставая, идя следом, неотступно следуя;
7 проигрывать, оставаться в проигрыше; kim qoldi? кто проиграл?;
8 быть перенесённым, отложенным на другойсрок, не состояться; majlis qoldi собрание не состоялось; toʻy qoldi свадьба отложена;
9 в сочетании с именами образует сложные глоголы: ◆ kech ~ 1) опаздывать; 2) оставаться допоздна; ◆ tul ~ овдоветь;
10 в сочетании с деепр. на -a/-y выражает доброжелательное, покровительственное или иронически-небрежное отношение говорящего к предмету речи; bora qol ладно уж, сходи; возьми да и сходи; ochiq ayta qoling скажите прямо, да говорите же откровенно; ola qol возьми, да возьми же (тебе это ничего не стоит);
11 в сочетании с деепр. на -(i)b или -a/-y выражает совершенность, законченность, однократность или неожиданность действия;◆ bilib ~ вдруг узнать, неожиданно, нечаянно узнать; oʻzi ham bilmay qoldi он и сам не заметил; он и сам не почувствовал; ◆ yotib ~ 1) заночевать, остаться ночевать; 2) слечь, занемочь; mana koʻklam ham kelib qoldi вот и весна пришла, вот и весна наступила; ◆ olib ~ оставить у себя, задержать; tirjayib qoldi или tirjaydi qoldi он ухмыльнулся, он осклабился; ◆ topilib ~ найтись; ◆ soʻz topolmay ~ не найтись что ответить; растеряться; uning menga bir ishi tushib qoldi у него оказалось дело ко мне; ◆ uchib ~ 1) сильно опьянеть; 2) прельститься (чем-л.), польститься (на что-л.); ◆ charchab ~ устать, утомиться; ◆ shoshib ~ опешить, растеряться; ◆ qarab ~ 1) уставиться; 2) простоять (на ногах) ожидая: заждаться; 3) перен. упираться (во что-л.), быть за (кем-чем-л.); ish sizga qarab qoldi дело за вами, дело упирается в вас; * qolaversa затем; также, что касается остального; kuni shunga qoldi ему только и осталось, что этим заниматься; qanday kunga qoldim до чего я дожил; yotib qolguncha, otib qol см. otmoq 2; oʻzingdan qolar gap yoʻq ты и сам знаешь; тебе нечего объяснять; mendan qolgan я давно знаю, я и сам умею (похвальба); menga qolsa или menga qolganda по мне, по моему мнению; что касается меня; uning har narsa bilan ishi qolgan всё его касается, он всюду сует свой нос.