bilmoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

bil-moq

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Biror narsa, hodisa yoki fikrning mohiyatiga yetmoq, biror sohada maʼlumotga ega boʻlmoq.◆  U biladigan odam. Siz matematikani bilasizmi? ◆ Koshki til bilsa-yu, u bilan suhbatlasha qolsa! Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆  Tirik boʻlganda, oʻnta oʻgʻilning oʻrnini bosadigan qizi borligini bilardi. S. Ahmad, „Ufq“ .◆  Siz yaramasning qilib yurgan ishlaringizni bilaman. S. Ahmad, „Ufq“ .

Xat bilmoq - Xat-savodli boʻlmoq. ◆  Usta Moʻmin, rahmatlik, xat bilar edi, kitob koʻrib, bolaning otini Yodgor qoʻydi. A. Qahhor, „Asror bobo“ .

2 Biror soha yoki ishda maʼlum oʻquv yoki malakaga ega boʻlmoq. ◆  Shaxmat oʻynashni bilasizmi? ◆ U doʻppi tikishni yaxshi biladi. ◆  Yangi ot, yangi faytun. Ha, qoʻshishni, haydashni bilasizmi? Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

3 Turmush tajribasi tufayli xabardor, oshno, tanish boʻlmoq. ◆  Koʻp yashagan bilmas, koʻpni koʻrgan bilar. Maqol. ◆  Qari bilganni pari bilmas. Maqol . ◆  Aql yoshda emas, boshda degan odam, bilib aytgan. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ .

4 Xabardor, voqif boʻlmoq. ◆  Siz uyda ekansiz, bilsam, daftarimni olib kelar ekanman.. esizgina. A.Qahhor, „Adabiyot muallimi“ . ◆  Koʻp gaplarni bilib qaytdi. S. Ahmad, „Ufq“ .

Bilaman, bilasan, bilasiz yoki bilasizki krsh.s. - Taʼkid, tasdiqlash, uqtirish maʼnosini ifodalaydi.◆  Bilamiz, Bobomurod polvon, sizning qoʻrangiz markazdan olisda. S. Anorboyev, „Toʻrtkoʻzning boshidan kechirganlari“ .◆  Bilaman, tillarning yomoni yoʻqdir, Har tilning oʻz koʻrki, ulugʻligi bor. Shuhrat, „Yoshligimning davomi“ .

Bilasanmi, bilasizmi krsh.s. - Xabaring(iz) bormi. ◆  -Bilasanmi, bu yerda faqat "95" damlaydi, — dedi u Murodga piyola tutib. T. Ashurov, „Oq ot“ . ◆  Bilasanmi, melisadan dadamning eshagini haydab ketayotganimni hamma koʻrdi. S. Ahmad, „Ufq“ . ◆ Bilasizmi, Mansur aka, maktabni bitirib, institutga kirmoqchiman. O'.Hoshimov, „Qalbingga quloq sol“ .

Bilmadim 1) xabarim yoʻq. ◆  Bilmadim, bugun nima vaj qildi ekan. A.Qahhor Asror bobo ; 2) ehtimol, balki. ◆ Bilmadim, qaysi bir ishimiz xudoga xush kelmagan ekan. K. Yashin, „Hamza“ . ◆  Bu dabdabayu bu hurmatu eʼzozni koʻrib, bilmadim, qay ahvolga tushar ekan.X. Toʻxtaboyev Shirin qovunlar mamlakati . ◆  Bilmadim, bu xayol chol boʻlib bukchayib qolganimda ham oʻzgarmasa kerak. Sh.Xolmirzayev, „ Yoʻllar, yoʻldoshlar“ .

Bilmay yoki bilmasdan 1) xabari boʻlmagan holda, tushunmay-netmay.◆  -Ehtimol, juda ham katta gunoh emasdir, chunki bilmasdan, tushunmasdan qilingan ish, — dedi. A.Qahhor Qoʻshchinor chiroqlari . 2) tasodifan, nogahon.◆  Kechirasiz, bilmasdan kelibman .

Bilmasam ayn. bilmadim 1. Bilsang, bilsangiz krsh s. - Senga (sizga) maʼlumki. ◆  Imon, Avaz, bilsang, suvday gap.S. Siyoyev Yorugʻlik .

Kim bilsin yoki kim biladi - Hech kimga maʼlum emas, hech kim ayta olmaydi. ◆  Hay, men nega uni bevaqt uygʻotyapman, kim bilsin, bu xil uyqu kenjamga yana qachon nasib qiladi, bir oz orom olein. I. Rahim, „Chin muhabbat“ .

Kishi bilmas qarang kishi.

Xudo bilsin (yoki biladi) ayn. kim bilsin. ◆  Qorong'uda yaxshi ajrata olmadim, tusini gʻira-shira anovi qora Homidga oʻxshatdim. Tagʻin umi, boshqami, xudo bilsin. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ .

Oʻzing bilasan krsh. s. - Oʻzingga, senga maʼlumki. ◆ Oʻzing bilasan, Rabbim aka bitta nivin chaqsa, Afrikagacha borib tutib, ezgʻilamaguncha qoʻymaydi. S. Ahmad, „Ufq“ .

5 His etmoq, sezmoq; idrok etmoq, anglamoq, fahmlamoq, tushunib yetmoq, uqmoq, payqamoq. ◆ Har kim oʻz aybini bilmas. Maqol . ◆ Ahmoq horiganin bilmas. Maqol . ◆ Sen bilan boʻlsam, vaqt qanday oʻtganini bilmayman. Oybek, „Nur qidirib“ . ◆ Gapni aylantirib oʻtirishdan foyda yoʻqligini bilib, koʻnglidagi bor gapni aytdi. O'.Hoshimov, „Qalbingga quloq sol“ . ◆  Biz endi oʻz haq-huquqimizni bilamiz. A. Qodiriy, „Gʻirvonlik Mallavoy“ . ◆  Men senga munosib emasligimni bugun bildim. S. Ahmad, „Ufq“ .

6 Tan olmoq, qadriga yetmoq, taqdirlamoq. ◆  Er yigitning qadrini ogʻasi emas, el bilur. Maqol . ◆ Shoshmay tur, hali u izzatini bilmagan itvachchani tutib, adabini berdirmasam, Madumar otimni boshqa qoʻyib yuboraman. M. Ismoiliy, „Fargʻona t.o.“

7 Tanimoq, tanish boʻlmoq. ◆  Bu yerda meni hech kim bilmaydi . ◆ Normatovni sizlar qancha bilsalaring, men ham shuncha bilaman-da. A.Qahhor, „Munofiq“ . ◆  Men siz bilgan Shokirbek emas, toshkentlik Yusufbek hojining oʻgʻli va margʻilonlik Mirzakarim akaning kuyovi — Otabek. A.Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ .

8 ..deb hisoblamoq, ..deb sanamoq, ..deb bilmoq. ◆  Oʻzingni er bilsang, oʻzgani sher bil. Maqol . ◆ Haligi gapimni sir deb bi1. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆  Bola oʻz qaygʻusini butun bir dunyoning qaygʻusidek bilar edi. P.Tursun, „Oʻqituvchi“ . ◆ Chunki u "oddiy haqiqat bir ming boʻyoqdan soz", deb bilardi. S. Zunnunova, „Olov“ .

9 Udsasidan chiqmoq, eplay olmoq. ◆  Hali siz yolgʻon gapirishni ham bilasizmi? A.Qahhor, „Ayb kimda?“ ◆  Siz ikki kelin ushlashni bilmabsiz, Zaynabga jabr qilgan koʻrinasiz. A.Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ .

10 Ixtiyori, izmida boʻlmoq. ◆  Siz tushunmayapsiz, oyi.. hali tagʻin dadasi biladilar. A.Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ .

Oʻzingiz bilasiz - 1) oʻzingiz xabardorsiz, oʻzingizga maʼlum. ◆  Oʻzingiz bilasiz, men gapirmasdan turolmayman. O'.Hoshimov, „Qalbingga quloq sol“ ; 2) ixtiyor oʻzingizda. ◆ Oftob oyim.. tilar-tilamas "oʻzingiz bilasiz" javobini berdi. A.Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ . ◆  ..bir korhol boʻlmasin deyman. Tagʻin oʻzingiz bilasiz. K. Yashin, „Hamza“ .

Bilganing bilgan - Hammasidan oʻz aqlingga kelgani, oʻz biliging bilan qilganing durust. ◆  Koʻpchilik bir nafas jim oʻtirishdi. Soʻngra ora-oradan: -Sizning bilganingiz bilgan, mulla, — degan maʼqullovchi tovushlar eshitildi. P. Tursun, „Oʻqituvchi“ .

Bilganingdan qolma - Oʻz aqlingga tayanib ish tut, oʻz aqlingga kelganini qilaver.

Bilganini qilsin - Xohlaganini, koʻngliga kelganini qilsin; ixtiyor oʻzida. ◆ -Shunchaligi ham bor, — dedi Zokir ota ketgani qoʻzgʻalib, — mayli, bilganini qilsin. A.Qahhor Qoʻshchinor chiroqlari .

Tilini bilmoq - Biror narsaning sirini, undan foydalanish yoʻlini bilmoq. ◆ U paxta terish mashinasining tilini yaxshi bshshdi .

Qush tilini qush biladi - Har toifa kishilar bilan muomala qilishni, soʻzlashishni shu toifa kishilarining oʻzi yaxshi biladi.

Antonimlari

БИЛМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Feʼl

bilmoq bilmoq

• Inglizcha: to know
• Turkcha: bilmek

Ruscha _ru

bilmoq
1 знать, быть в курсе дела; ◆ bilmasdan или bilmay 1) не зная, будучи не в курсе дела; 2) нечаянно; ◆ bilmadim разг. не могу знать; откуда мне знать;◆ bilmayman не знаю; ◆ kim biladi или kim bilsin кто (его) знает?; как знать?; ◆ oʻzing bilasan 1) сам знаешь; 2) воля твоя; тебе виднее;
2 знать, обладать знаниями, быть знающим; понимать, смыслить; ◆ matematikani yaxshi bilasanmi? хорошо ли ты знаешь математику?; ◆ u paxtachilikdan nimani biladi? что он знает (понимает) в хлопководстве?;
3 чувствовать, сознавать; ◆ oyogʻim ogʻriyotganini endi bilyapman я только теперь чувствую, что у меня болят ноги; ◆ u oʻzini bilmay yotibdi он лежит без сознания, без памяти, он ничего не сознаёт; он впал в забытье;
4 узнавать; познавать; ◆ uning kim ekanligini endi bildim я только теперь узнал, кто он такой (т. е. что он за человек); ◆ haqiqatni bilmoq познавать истину;
5 уметь, мочь; ◆ shaxmat oʻynashni bilasizmi? вы умеете играть в шахматы?; ◆ yordam berishni ham bilmaydi 1) он не умеет даже помогать; 2) он не понимает даже, что нужно помочь;
6признавать (кем-чем-л.); считаться (с кем-чем-л.); ценить; ◆ oʻzingni bil, oʻzgani qoʻy посл. (букв. знай о себе, до других тебе дела нет); соотв. думай о себе; ◆ yaxshilikni bilmagan, yomonlikdan qolmagan погов. человек, который не ценит добро, но всегда горазд на зло; ◆ er yigitning qadrini ogʻasi emas, el bilur посл. цену молодца знает не его брат, а народ;
7 предполагать, считать принимать (за кого-что-л.); ◆ men bu ishni Karimdan deb bilaman я предполагаю, что это дело рук Карима; ◆ doʻst deb bilmoq считать за друга; ◆ lozim deb bilmoq считать нужным, необходимым; ◆ oʻzingni er bilsang, oʻzgani sher bil посл. если себя считаешь молодцом, считай другого львом; ◆ soʻzdan qaytishni oʻziga ep bilmaydi он считает невозможным для себя отказаться от данного слова;
8 после деепр. на-(i)b другого глагола выражает возможность, способность совершения действия, выраженного этим глаголом; ◆ men buni qila bilaman я сумею это сделать; ◆ yer bilan gaplasha bilish kerak с землёй надо уметь разговаривать (т. е. знать свойства земли, чтобы получать большие урожаи).