yonmoq

Oʻzbekcha (uz)

yonmoq I

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

yon-moq

Etimologiyasi

YON- ’oʻt ol—’. Quruh oʻtin bir zumda lovullab yo n i b k ye t d i (Mirzakalon Ismoiliy). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu feʼl yan- tarzida talaffuz qilingan (Devon, III, 72); oʻzbek tilida a unlisi â unlisiga almashgan: yan- > yân-. Bu soʻzni yaq- soʻziga qiyoslab, ular oxiridagi -n , -q qismlari qoʻshimcha ekani taʼkidlanadi (ЭСТЯ, IV, 112); (—n qoʻshimchasi oʻzlik maʼnosini, -q qoʻshimchasi ort-tirma maʼnosini ifodalashga xizmat qiladi).
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Oʻt olmoq; oʻtda kuymoq. ◆ Toʻqayga oʻt tushsa, hoʻlu quruq baravar yona-di. Maqol . m ◆ Quruq oʻtin bir zumda lovul-lab yonib ketdi. M. Ismoiliy, „Fargʻonat“ . o. ◆ Chayla qamishlari allaqachon yonib bitib, yogʻoch-larigina qora koʻmir boʻlib, chars-churs qilib tutab yotardi. N. Fozilov, „Diydor“ .

2 Yolqinlanib, nur berib turmoq. ◆ Saroy-ning toʻrida boshqalarga qaraganda koʻrkam-roq bir hujra.. bu hujrada sham yonadi. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ . ◆ Haqiqatdan u ki-shining [Zokir Urinovichning] hovlisida chirok; yongan edi. Sh. Xolmirzayev, „Yoʻllar, yoʻldoshlar“ .

3 Nur, shuʼla sochmoq, porlamoq. ◆ Koʻkda, daraxtlar ustida gʻuj-gʻuj yulduzlar yonadi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Archa turaroʻrta-da yonib, Oqmoqdadir har yon shuʼla-nur. Gʻay-ratiy .

4 Tovlanmoq, jilvalanmoq. ◆ Gilam choʻgʻdek yonadi. n Koʻylak yengi tirsakka qadar shi-marilgan, [qizning] ◆ tiqmachoqday bilaklarida ilon boshli oltin bilaguzuklar yonadi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

5 Ortiq darajada issigʻi, harorati osh-moq, qizimoq. ◆ -Uh, badanim yonib boradi.. — dedi Gulnor. A. Muxtor, „Opa-singillar“ . U ◆ yonogʻini onasining yonib turgan oʻtli yonogʻiga surtib, siniq tovush bilan pichirladi. M. Ismoiliy, „Fargʻona t“ . o.

6 Ortiq darajada qizimoq. ◆ Quyosh tik kelgan. Havolovullab yonadi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Kishini holdan toydiradigan saratonning havo yongan kunlarida har qan-day tirik jon oʻzini panaga uradi. "Sharq yulduzi" . U | ◆ Rahim Saidov] pastga tushdi. Kun tikkaga kelgan, koʻcha yonardi. Oʻ. Umarbe-kov, „Yoz yomgʻiri“ .

7 koʻchma Butun vujudi bilan berilmoq, astoydil harakat qilmoq; qaygʻurmoq. ◆ Ioʻlchi yozda yonib, chang-tuproq yalab, qishda qor-muz kechib, butun mahrumiyatlarga, butun ogʻir-liklarga qaramasdan, jonkashlik bilan ish-ladi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Bu ashula-ni ham yonib, joʻshib aytdi. M. Ismoiliy, „Fargʻona t“ . o. ◆ Onaman-u onaman, Bolam uchun yonaman. "Qoʻshiqlar" .

8 koʻchma Tutaqmoq, jahli chiqmoq; asa-biylashib ketmoq. ◆ Siz onamdan xafa boʻlmang, uning odatini bilasiz-ku, bir yonib, bir oʻcha-veradi \dedi Rayhon]. S. Anorboyev, „Oqsoy“ . ◆ Olimjon yotigʻi bilan soʻzlagan boʻlsa-da, rais yonib ketdi. H. Nazir, „Qanotlar“ .

9 koʻchma Kuchaymoq, avj olmoq; alanga-lanmoq. Begʻubor tong kabi qa,'1◆ bingda Vatan ishqi, xalq mehri yonar. Gʻayratiy . ◆ Hozir Xa-lilovning nafrati yonib turibdi. I. Rahim, „Ixlos“ .

10 Sabrsizlik bilan kutmoq, oshiqmoq. ◆ Navoiy Hirotga kirishi bilan uning maxsus farmon olib kelganligi butun shaharga yashin-dek tarqaldi. Hamma uni tezroq eshitish orzusi bilan yondi. Oybek, „Navoiy“ .

Ichida chiroq yonganday boʻlmoq Bir oz xotirjam boʻlmoq, bir oz koʻngli tinchimoq. ◆ - Kampirning taʼrifini eshitib, ichimda chi-roq yonganday boʻldi-yu, lekin bu gal odob saq-lab indamadim, — dedi chol. P. Tursun, „Oʻqi-tuvchi“ . ◆ Mingboshi ichida chiroq yonganday boʻldi, suyunchi koʻzlarida oʻt boʻlib yondi. M. Ismoiliy, „Fargʻona t“ .o. Koʻzi yonmoq 1) asabiylash-moq, jahli chiqmoq. ◆ Qushbegining koʻzi yondi.. Manglay etlari tiriilib, soʻl qoʻli bilan soqolini tutamlab, fikrga ketdi. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ . |Toʻgʻonbekning] ◆ Kichik, qiyiq koʻzlari yomon yonadi. Oybek, „Navoiy“ . ◆ Badianing koʻzlari yonar, titrab turgan qoʻli-dagi oʻtkir xanjar yarqirar edi. Mirmuhsin, „Meʼmor“ . 2) juda xursand boʻlmoq. ◆ Qu-vonchdan Bektemirning koʻzlari yonib ketdi. Oybek, „Quyosh qoraymas“ . Lov etib yonmok, Qizishmoq, tutaqmoq, asabiylashmoq. ◆ Talʼ-atning nimaga shama qilayotganini tushun-di-yu, lov etib yonib ketdi. Oʻ. Hoshimov, „Qalbingga quloq sol“ . ◆ Munisxon lov etib yondi-da, chamadonini koʻtarib, qora yubkasi-da Qoʻqonga qarab joʻnadi. Oʻ. Umarbekov, „Yoz yomgʻiri“ . Yuragi yonmoq 1) orzu qilmoq. ◆ -Bir koʻrsam, ikki ogʻiz gap aytsam, deb yuragim yonadigan boʻldi.. — dedi Davlatyor. P. Tursun, „Oʻqituvchi; 2) ichi kuymoq, alanga ol-moq“ . ◆ Nima qilay, Sherali akajon! Ayting! Yuragim oʻrtab yonyapti! S. Karomatov, „Oltin qum“ . ◆ Bitta grafinni ushladi: -Sovugʻi-danmi, issigʻidanmi? - Sovugʻidan quya qoling. Yurak yonib turibdi. S. Siyoyev, „Otliq ayol“ .

yonmoq II

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

yon-moq

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

Qaytmoq. ◆ Halimaxonim ham Ruzvondan ruxsat olib, uyiga yondi. Hamza .

Antonimlari

ЁНМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

yonmoq I
1 гореть; oʻtin yonyapti дрова горят; hamma lampochkalar yonib turibdi все лампочки горят; yonib ketmoq загореться; разгореться; сгореть; oʻt bilan oʻynagan - yonar посл. тот, кто играет с огнем - сгорит;
2 перен. гореть, загораться; сиять, блестеть, сверкать; ◆ chaqmoqday yonmoq сверкать как молния; Xolmurodning koʻzlari yondi (П. Турсун, «Ўќитувчи») у Халмурада засверкали глаза;
3 быть в жару, в лихорадке, гореть; aʼzoyi badanim yonib ketayotir у меня всё тело горит;
4 перен. горевать, страдать; ◆ birovning ishqida yonmoq страдать от любви к кому-либо;
5 перен. горячиться, выходить из себя, вспылить; lov etib yonma, ogʻir boʻl! не горячись, будь хладнокровен!

yonmoq II
уст. книжн. возвращаться; ◆ uyga yonmoq возвращаться домой.