choʻzmoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

choʻz-moq

Etimologiyasi

CHOʻZ— 'tortib, urib uzaytir-'. Qoratoy .. hizil choʻgʻ boʻlgan temir parchasini bolga bilan gurs-gurs urar, yassilar, ch oʻ z a r , hayirar edi (Oybek). Qa-dimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu feʼl asli chöj- (j - sirgʻaluvchi tovush) tarzida talaf-fuz qilingan (Devon, II, 16; xuddi shu misol DSning 158— betida chüj— shaklida berilgan); keyinchalik j undoshi z undoshiga almashgan (ТРС, 126); oʻzbek tilida ö unlisining yumshoqlik belgisi yoʻqolgan: chöj— > chöz— > choz—.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.
1 Tortib uzaytirmoq, uzayt-moq. ◆ Rezinkani choʻzmoq. Xamirni choʻzmoq. n Jayrona:

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

◆ Polufabrikat magazinidan muz-latilgan chuchvara, guvalacha qilib tayyorlan-gan kotlet, yogʻli xamir, choʻzib qoʻyilgan lagʻmonlarni opkelib, pishirib yurgan odam-man. S. Ahmad, „Jimjitlik“ .

2 Urib, pachaqlab, chigʻirdan oʻtkazib yoki boshqa biror yoʻl bilan uzaytirmoq, yoymoq. ◆ Simni bolgʻalab choʻzmoq. yat Qoratoy.. qizil choʻgʻ boʻlgan temir parchasini bolgʻa bilan gurs-gurs urar, yassilar, choʻzar, qayirar edi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

3 koʻchma Bir gapni hadeb gapiravermoq, ran chaynamoq, ezmalik qilmoq. ◆ Otang te-mirchi boʻlsa ham, gapni choʻzma. Maqol . ■■ ◆ -Gapni choʻzmang, — jerkindi Haqnazarov.. O. Muxtor, „Egilgan bosh“ .

4 Qoʻlni, tana aʼzolarini yuqoriga yoki oldinga uzatmoq, choʻziltirmoq. ◆ [Avaz] Qalam-ga qoʻl choʻzdi. S. Siyoyev, „Avaz“ . ◆ Tojiniso begim nola bilan koʻkka choʻzgan qoʻllarini yerga tashlab engashdi. "Yoshlik . Kresloga oʻtirib, oyogʻini oldinga chuzdi. "Saodat".

5 Qoʻl uzatib, biror narsani bermoq. ◆ Qarasa, yuzlari shaftoliqoqiday burushiq bir kampir qandolatfurushga kumush tanga choʻzib turardi. S. Siyoyev, „Avaz“ .

6 Uzaytirmoq (muddat, vaqt va shu kabilar haqida). ◆ Oʻquv yilini avgustgacha choʻzmoq. yat Oʻsha joyda.. elchixona xodimlari ozgina koyingan boʻlib, vizasani choʻzib berishdi. M. M . Doʻst, Lolazor.

7 Orqaga sudramoq, kechiktirmoq, pay-salga solmoq. ◆ Ekin kampaniyasini choʻzib yubor-mang. n ◆ Shoshilmaslikning ikkinchi, ham kuchli sababi, mumkin qadar toʻyni uzoqqa choʻzib, uiy vositada Anvarni sogʻish.. edi. A. Qodiriy, „Mehrobdan chayon“ .

8 Iqtisod qilib, tejab-tergab, koʻpga yetkazmoq. ◆ Oz pul olsa ham, choʻzib-choʻzib, uch kunga yetkazdi. n ◆ Bu mablagʻni u [Toʻgʻonbek] ancha choʻzdi. Oybek, „Navoiy“ .

Boʻy choʻzmoq q. boʻy I 3. Kekirdak choʻzmoq q. kekirdak.

Antonimlari

ЧЎЗМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

choʻzmoq
1 растягивать, вытягивать, протягивать, удлинять, тянуть; ◆ rezinka ipni ~ растягивать резиновый шнур; ◆ temirni ~ вытягивать железо; ◆ yordam qoʻlini ~ протянуть руку помощи; ◆ boʻynini ~ вытягивать шею; ◆ oyoqlarni ~ прям. и перен. протянуть ноги; ◆ qulogʻini ~ надрать уши (кому-л.); tuyaga yantoq kerak boʻlsa, boʻynini choʻzadi посл. когда верблюду нужна колючка, он вытягивает шею; соотв. хлеб за брюхом не ходит;
2 тянуть, затягивать; удлинять; oʻtgan yili ekin kampaniyasi choʻzib yuborilgan edi в прошлом году посевная кампания затянулась; muddatni choʻzib bermoq удлинять срок; gapni choʻzma! не тяни разговор!; не тяни; koʻp choʻzma! довольно! не тяни!;
3 говорить, произносить протяжно, медленно; choʻzib oʻqimoq читать, растягивая слова;
4 экономить, растягивать (наличные средства, ресурсы);
5 разг. отдавать; Pulni choʻz, jannatning kalitini qoʻlishta tutqizaman (Ойбек, «Ќутлуѓ ќон») Гони монету, (и) я вручу тебе ключ от рая; ◆ 

• boʻy ~ см. boʻy I; ◆ kekirdak ~ см. kekirdak.