qiymoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

qiy-moq

Etimologiyasi

QIY— ' qaychi bilan kes-'. Bu haychi mato u yohda tursin, hogʻozni ham h i y m a y h oʻ y i 6 d i. Qadimgi turkiy tilda bu feʼl qïy— tarzida talaffuz qilingan (ДС, 440; Devon, III, 264); oʻzbek tilida ï un-lisining qattiqlik belgisi yoʻqolgan: qïy— > qiy—. Bu feʼl aslida 'yotiq holatda kes—' maʼnosini anglatgan, keyinchalik maʼnoda kengayish yuz berib, umuman ' qaychi bilan kes-' maʼnosini anglata boshlagan.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Qaychi bilan boʻlmoq, qism-larga ajratmoq, kesmoq, qirqmoq. ◆ Baxmal-ni qiymoq. Qogʻozni qiymoq. Tunukani qiy-moq. n ◆ Qaychi olib, uch, enidan qiyasan.. O. Qoʻchqorbekov .

2 Zich, tarang tortilish, bogʻlanish va sh.k. tufayli tana yoki aʼzo ichiga botib jarohatlamoq; oʻyib kirmoq(ip, sim va shu kabilar haqida). ◆ Qoʻlimni sim qiyib yubordi. n ◆ Paqirlar qoʻlimni qiyib yuboray dedi. S. Siyoyev, „Yorugʻlik“ .

3 shv. Tandan judo qilmoq, olmoq, kes-moq, chopmoq, uzib tashlamoq. ◆ Qarchigʻayman, dushman boshin qiyaman. "Alpomish" .

4 s. t. Aylanma yoʻlni qoʻyib, tikkasiga yurmoq. ◆ Burilishlarda yoʻlni qiyib oʻtmoq. shl Necha togʻning tumshugʻin Qiyib oʻtib boradi. "Ravshan" .

5 koʻchma s.t. Ustalik bilan bajarmoq, mohirlik bilan ado qilmoq, qoyil qil-moq, oʻrinlatmoq, doʻndirmoq, boplamoq. ◆ IMashrabjon] Xushovoz yigit-a. Ashulani rosa qiyadi-da. Sh. Saʼdulla, „Ikki bilag-uzuk“ . ◆ Rosa ovozi bor ekan-da, yoʻlini ham qiyar ekan. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Obbo Joʻravoy-ye, ammo-lekin gapni qiyasiz. Yolgʻon-ni ham rostday qilib gapirasiz. Uygʻun, „Hurriyat“ .

6 koʻchma kam qoʻll. Kamaytirmoq, qisman nobud qilmoq, yoʻq qilmoq. ◆ Birovning riz-qini qiymoq. shsh Saidiy bunga ishonmasa ham, Munisxonning shu harakati uning um-ridan katta qiydi. A. Qahhor, „Sarob“ .

Koʻzi qiymaydi (t.k., j.k. bshgan) 1) aj-ralishga, tashlab, qoldirib ketishga koʻng-li, roziligi boʻlmaydi. ◆ Sizni koʻzim qiy-maydi, sizdan uzoqlashgim kelmaydi, Gul-nor! Oybek, „Tanlangan asarlar; 2) birovga berishga, voz kechishga, bahridan oʻtishga koʻngli, roziligi boʻlmaydi“ . ◆ Yakkaxoʻjalik-larning koʻpi bisotida bor jonivorlardan koʻzi qiyganini soʻyib, koʻzi qiymaganini shaharga hayday boshladi. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari; 3) achindi, yuragi achish-di, rahmi keldi, ayadi“ . ◆ Bechora Nodira ogʻir holda Anvarni kishiga shogird berib, oʻqishi-ni zoye qilishga koʻzi qiymadi. A. Qodiriy, „Mehrobdan chayon“ . Soʻzini qiymoq Soʻzini yerda qoldirmoq, qaytarmoq. ◆ Menga ish buyuring. Kamol akaning soʻzini qiymay, bir soatga vaqt topib keldim. A. Ubaydullayev, „Hayot oqimi“ . Qiymadi Ragʻbati boʻlmadi, ayadi. ◆ Shirvonning barcha kattalari, podshoga yaqin-lari — barisi Ravshanbekni dorga osmoqqa qiymadilar. "Ravshan" . ◆ Ketar edim sen bilan Aylanayin, yor-yor. Uyda qolgan onamni Qiyolmadim, yor-yor. "Qoʻshiqlar" .

Antonimlari

ҚИЙМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

qiymoq
1 резать, разрезать; ◆ qaychi bilan qogʻoz qiymoq резать бумагу ножницами; qoʻlimni sim qiyib yubordi проволока разрезала мне руку;
2 обл. отрезать, отрубить, удалить; Qarchigʻayman, dushman boshin qiyaman («Алпомиш») Я, Ястреб, снесу голову врага;
3 разг. идти напрямик, пересекать прямо;
4 перен. разг. мастерски делать, исполнять (что-л.); u ashulani qiyadi он здорово поёт;
5 обл. стричь; qoʻy junini qiyadigan mashina стригальная машина; * koʻz qiymaydi жалко; Bularni oʻldirishga koʻzi qiymadi («Гўрўѓли») Ему стало жалко их убивать; Sizni koʻzim qiymaydi, Gulnor! (Ойбек, «Ќутлуѓ ќон») Мне вас жалко, Гюльнар!