qoʻshmoq

Oʻzbekcha (uz)

qoʻshmoq I

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

qoʻsh-moq

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 mat. Qoʻshuv amalini bajarmoq, jam qilmoq. ◆ Beshni beshga qoʻsh-moq.

2 Biror narsaga boshqa narsani ara-lashtirmoq yoki solmoq. Sutga suv koʻishoq.

Choyga shakar qoʻshmoq. Loyga somon koʻishok. yat Gulnor oʻkchib-oʻqchib soʻzladi: -Zahar.. Salim koʻshgan. Oybek, Tanlangan asarlar. Har bir akli bor odam qovunga piyoz koʻshib yeyish notoʻgʻri ekanini bilsa kerak. A. Qah-hor, Munofiq. Daraxtlarning gullaridan sochilayotgan hidni havo bilan koʻshib, har qancha shimirsang ham toʻymaysan, kishi. N. Safarov, Jangchi shoir.

3 Boʻlak-boʻlak, alohida, mustaqil nar-salardan bir butunlik hosil qilmoq, bir-lashtirmoq. ◆ Ikki institutni koʻshmoq. Molu mulkni qoʻshmoq. Soʻzlarni bir-biriga Koʻshib, gap tuzmok. m Beshinchi va yettin-chi sinflarni koʻilib oʻqityapti dadam. S. Siyoyev, Yorugʻlik.

4 Birini boshqasining yoniga, ustiga qoʻymoq, tirkamoq, tashlamoq; bir qilmoq, bir qilib qoʻymoq. Xirmonga etak-etak paxta koʻshmoq. n ◆ Shinel va gimnastyor-kalarini yechdi-da, tugun qilib, boshkalar-nikiga qoʻshdi. Oybek, «Quyosh qoraymas» .

5 Qoʻshimcha tarzda bermoq, kiritmoq. [Mirzakarimboy] Bir nafas oʻylab, yana uch soʻmlik qogʻoz va bir soʻlkavoy koʻshib, Yoʻlchi-ga tashladi. Oybek, Tanlangan asarlar.

6 Gap, fikr va sh.k. qoʻshimcha qilmoq; ran qistirmoq. U Xadichaxonning soʻziga ni-madir koʻshmoqchi boʻldi-da, hozir aytib kolmasa, xuddi kechikib qoladigandek shosh-di. N. Safarov, Xadicha Ahrorova. Oʻsha kuv-nok vaziyatini oʻzgartirmay, koʻshib koʻydi: -Oyogʻingizogʻrimayaptimi?S. Karomatov, Ol-tits qum.

7 Boriga yana nimadir kiritmoq, biror narsani yana nima bilandir toʻldirmoq. Umrga umr koʻshmoq. Husniga husn koʻshmoq. m Hazin misrlar uning dardiga dard qoʻ-shar edi. X. Sultonov, Onamning yurti. ◆ ..bu sayil navbahorga fayz qoʻshardi. Mirmuh-sin, «Meʼmor» .

8 Qatoriga kiritmoq, birga qilmoq. [Oʻzbek oyim:] Otabekning yoniga Hasanalini Koʻshib, Margʻilonga yuboraman. A. Qodiriy, Oʻtgan kunlar. Bu yigitni.. askariy mashq oʻtkazayotgan navkarlarga koʻshing! P. Qo-dirov, Yulduzli tunlar. ◆ Ishonmasak, seni toʻdamizga qoʻshmasdik. S. Siyoyev, «Yorugʻlik» .

9 Birga qilmoq; biriktirmoq. ◆ Biri Ro-biyani oyoklaridan ushlab olgan, ikkinchisi uning koʻllarini beliga qoʻshib, mahkam ki-sib turgan.. P. Qodirov, «Yulduzli tunlar» .

10 etn. Sarpo qilmoq, sarpo, sep tari-qasida bermoq. ◆ Bitta xitoy jujun mur-sakni kam koʻrib, yoniga oʻzining qimmatbaho zarrin mursagini.. qoʻshgan edi. A. Qodiriy, «Oʻtgan kunlar» .

11 Arava, izvosh, omoch va sh.k. ni tor-tish uchun tegishli abzal yordamida bi-riktirmoq (ot-ulov haqida). ◆ Hozir narigi toʻriq qashqani qoʻshaman juvozga. N. Fo-zilov, «Oqim» . ◆ [Yormat] Otni qoʻshgandan keyin aravaga qalin namat soldi. Oybek, «Tanlangan asarlar» . ◆ Ofitser hozir: "Qoʻshga qoʻshsang ham, mayli, ishqilib oʻldirma", deb ketayotibdi. A. Qahhor, «Oltin yulduz» .

12 Ot-ulov tirkab tayyor qilmoq (arava, izvosh, omoch va sh.k. haqida). ◆ Fazliddin.. achchiq choyni ichib qoniqqach, izvoshni qoʻsh-di. Oybek, «Tanlangan asarlar» . U[Sidiqjon] bir kupi, tushki dam olish vaqtida, Ziyo-daxonning soʻroviga koʻra, eshak-aravani qoʻ-shib, daryodan suv keltirgani bordi. A. Qah-hor, Qoʻshchinor chirokdari.

13 Erkak kishi bilan ayolni uylamoq, bir yostiqqa bosh qoʻydirmoq, qovushtirmoq. ◆ Qirq kun toʻy qilib, qirq birinchi kechasi yigitlarni qizlarga qoʻshdilar. "Ertaklar" . ◆ [Hasanali:] Bekni uylantirdim, sevganiga qoʻshib quvontirdim! A. Qodiriy, «Oʻtgan kunlar» .

Boshini qoʻshmoq Uylantirmoq yoki erga bermoq. ◆ Bir amallab qishdan chiqsak, Polvon-ning ham boshini qoʻshib qoʻyarmiz. J. Sharipov, «Xorazm» .

qoʻshmoq II

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

qoʻsh-moq

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

Qoʻshilib turgan, qoʻshil-gan; qoʻshaloq narsa, qoʻshimcha. ◆ Qoʻrqqanga qoʻsh koʻrinar, qoʻshmogʻi bilan besh koʻrinar. Maqol .

Antonimlari

ҚЎШМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

OʻTIL

Feʼl

qoʻshmoq qoʻshmoq

Ruscha _ru

qoʻshmoq I
1 соединять, присоединять; приобщать; включать; вносить; menga bir odam qoʻshib yuborishdi со мной прислали (послали) одного человека; ◆ hissa qoʻshmoq вносить вклад; ◆ birga qoʻshmoq сочетать;
2 допускать (в какую-л. среду или к участию в чем-л.); приравнивать, считать; kompaniyaga qoʻshib olmoq включить (принять) в компанию; Xoʻjayinlar meni odam qatoriga qoʻshmaydilar (П. Турсун, «Ўќитувчи») Хозяева не считают меня за человека;
3 сливать, объединять;
4 примешивать, добавлять; класть, положить; ◆ choyga shakar qoʻshmoq класть сахар в чай;
5 запрягать;◆ otni aravaga qoʻshmoq запрягать лошадь в телегу;
6 сводить (кого-л. с кем-л.); спаривать, случать;
7 увеличивать, прибавлять, накоплять; ◆ hosilga hosil qoʻshmoq увеличивать (накоплять) урожай; ◆ kuchga kuch qoʻshmoq накоплять силы;
8 мат. складывать, производить сложение;
9 этн. преподнести (что-л. в подарок по случаю свадьбы); дать (что-л. в качестве приданого); ◆ 

• bosh qoʻshmoq принимать участие (в чем-л., в каком-л. деле); aybga qoʻshmaysiz! не обессудьте!
  

qoʻshmoq II
то, что прибавлено (прибавляется), прибавка, добавка, добавление; qoʻrqqanga qoʻsh koʻrinar, qoʻshmogʻi bilan besh koʻrinar (букв. испугавшемуся кажется вдвое, с добавкой - впятеро) соотв. у страха глаза велики.