qoʻymoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

qoʻy-moq

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Qoʻldagi yoki umuman koʻta-rib olingan narsani biror joyga oʻr-nashtirmoq, joylashtirmoq. ◆ Kitobingni partaga qoʻy. Yelkangdagi kopni yerga koʻy. ™ Chelakni shu yerga koʻying, Gulnor, suvni men oʻzim eltaman. Oybek, Tanlangan asarlar. Hasanali iljaygan koʻyi qoʻltigʻidagi zar-rin choponni olib, sandal ustiga koʻydi. A. Qodiriy, Oʻtgan kunlar.

2 Belgili holatda, tartibda joylamoq, joylashtirmoq. Dasturxonga non koʻymok.

3 Biror joy yoki narsaga tirab, taqab, qoʻndirib oʻrnashtirmoq, oʻrnatmoq. Boshga savat koʻiib yurmok■ shsh Qarol aravaning orkasiga kichkina shoti koʻyib, oʻzi otni ushlab mypdu. M. Ismoiliy, Fargʻona t. o. Maston, yuki ogʻir aravani tortib bora-yotgan otday, oyoklarini tirab, yukoriga intilar, Turgʻunoy esa engashib, ikki kaf-tini tizzasiga koʻyib, zoʻrgʻa-zoʻrgʻa kodam tashlar edi. A. Qahhor, Maston. Yoʻlchi nay-ni labiga qoʻoib, butun zavki bilan chala ketdi. Oybek, Tanlangan asarlar.

4 Foydalanish uchun biror narsa ber-moq. ◆ Mehmonga stul koʻbmok. Kampir bola-lar oldiga issiq non va koymoq qoʻydi.

5 Qurmoq, solmoq. Qaldirgʻoch ayvonga in Koʻyibdi.

6 Quriladigan, oʻrnatiladigan narsa oʻrnini belgilamoq, unga oʻrin qoldirmoq. ◆ Uyning eshigini shu tomondan qoʻyamiz. Moʻri-ni qayerdan qoʻyasiz?

7 Belgili joyga, oʻringa oʻrnatmoq, mah-kamlamoq; solmoq. ◆ Derazaga oyna qoʻymoq. Uzukka koʻz qoʻymoq.

8 Birga, yonida olib ketmay, biror joy-da qoldirmoq, tashlab ketmoq. ◆ U bolasini bogʻchaga qoʻyib, ishga boradi. n ◆ [Yormat] Yoʻlchining hozirgina qishloqdan qaytib, singlisini xoʻjayinnikiga qoʻyib, bu yerga hangomalashish uchun kelganini bilgach, yi-gitning koʻnglini parishon qilishga botin-may, ancha vaqtgacha qiynaldi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

9 Saqlash uchun bermoq, topshirmoq. ◆ Pul-ni omonat kassaga qoʻymoq.

10 Qoʻlidan, quchogʻidan, ixtiyori, tasar-rufi va sh.k. dan chiqarmoq, boʻshatmoq. ◆ Koʻr tutganini qoʻymas, kar — eshitganini. Ma-qol. m ◆ Toʻtiqiz shoxni qoʻyib yuborib, boʻ-gʻotdan koʻchaga qaradi. M. Ismoiliy, „Fargʻo-na t“ . o. ◆ Otabek Kumushni qoʻyib, yerdagi ata-lani oldi. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ .

11 Nazardan, eʼtibordan, navbat va sh.k. dan chetda qoldirmoq. ◆ [Qudrat:] Amsidorning oʻzi kim? U boyni qoʻyib, kambagʻalni yoqlar-midi? N. Safarov, „Uygʻonish“ .

12 Nikohni bekor qilib, xotindan aj-ralmoq, xotinini taloqqilmoq. ◆ Shundoq xotinni qoʻyib yuborganeiz-a, afandixon. Siz ham bir kunmas-bir kun shu xotinning uvoli-ga qolasiz. S. Ahmad, „Hukm“ . ◆ Oʻgʻlingni olding-ga olsang-da, undan soʻrasang: "Qaysi xoti-ning bilan boʻlishni xohlaysan? Xohlama-ganingna qoʻy!" — deb. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ .

13 Biror ish-harakatni bajarish uchun imkon, yoʻl, erk bermoq, ruxsat qilmoq. ◆ -Oʻz qilmishingizdan gapiring! -Axir, shosh-mang, aytguncha qoʻyasizmi, yoʻqmi ? A. Qahhor, „Munofiq“ . ◆ Doʻsti.. afandini ovqat yegani qoʻymasdan, ustma-ust savol bera boshladi. "Latifalar" . ◆ -Zaynabnisa, — dedi [Kumush/, Zaynab qaradi, — bu kishini tashqariga chi-qib yotishga qoʻymang, tuzukmi ? A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ .

Kim qoʻyibdi Joʻnalish kelishigidagi kishilik olmoshlari yoki shaxs ifodalov-chi soʻzlar bilan qoʻllanganda, shu soʻz bil-dirgan shaxsning tushum kelishidagi soʻz bildirgan narsaga haqqi yoʻqpigi, unga mu-nosib emasligi ifodalanadi. ◆ [Nuri:] Men uning koʻzini oʻyib olay, oshiq-maʼshuqlikni unga kim qoʻyibdi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . Ogʻiz ochgani qoʻymaydi Gapirishga imkon bermaydi, gapirtirmaydi. Oʻz ixtiyoriga (yoki erkiga, mayliga) qoʻymoq Ixtiyorini oʻziga bermoq, oʻziga tashlamoq. ◆ Oʻz erkiga qoʻying, ortiq zoʻrlamang, Erka koʻngli erk bogʻida yayrasin. Gʻayratiy . ◆ [Otabek] Otning boshini oʻz ixtiyoriga qoʻygan, ilgarigidek yurak oshi-qishlari ichida otni tez yurishga qistamay.. keta beradir. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ . Oʻziga qoʻyib bermoq Hech aralashmay, bu-tunlay oʻziga tashlab qoʻymoq. Qoʻymay yoki qoʻyarda-qoʻymay Tinchlik bermasdan, qistab, majbur qilib. ◆ Qoʻymay kinoga olib bormoq. tsh Bir necha oy mobaynida qiz oʻzi xohlabmi yo Sidiqjon "asti qoʻymagani" uchunmi, boq-qa yana bir necha marta tushib chiqdi. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ .

14 Oʻstirmoq (soch, soqol, tirnoq va sh.k. haqida). ◆ Soch qoʻymoq. Soqol qoʻymoq. Tirnoq qoʻymoq. m ◆ Eshikning bir tabaqasi gʻiyqil-lab ochildi. Qoʻngʻiznusxa moʻylov qoʻygan qora qosh bir kishining boshi koʻrindi. S. Ahmad, „Hukm“ . ◆ Har yili bayramda yasan-tusan qilib, gajak qoʻyib.. Beshariqqa tushadigan Sho-vardi qizlari bayram kunlarini ham erkak-lar bshtn bab-baravar ketmon urib, dalada oʻtkazishdi. A. Qahhor, „Oltin yulduz“ .

15 Yoʻlini ochib, biror tomonga, narsaga yoʻnaltirmoq, yubormoq(suv, gaz, bugʻ va sh.k. haqida). ◆ Ekinlarga suv qoʻymoq.

16 (faqat buyr.m. da) Tark etmoq, tash-lamoq, toʻxtatmoq, barham bermoq, yigʻish-tirmoq. ◆ Qoʻying shunday gaplarni! Toʻyga bor-sang, toʻyib bor, yomonligingni qoʻyib bor! Maqol . ◆ Yoz yopinchigʻingni qoʻyma, qish — oʻzing bshtsan. Maqol . a ◆ Jinniligingni qoʻy, Mu-tal aka! A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ .

17 Belgilamoq, aniqlamoq (baho, narx va sh.k. haqida). ◆ Baho qoʻymoq. Diagnoz qoʻy-moq. Arzon narx qoʻymoq. shsh Aʼlo oʻqisam ham, oʻqituvchimiz "yaxshi" qoʻydi. A. Qahhor, Ayb kimda?

18 Nom, laqab qoʻymoq, nomlamoq. ◆ Ot qoʻymoq. Sarlavha quymoq. sht Nega bunga Chittak, deb laqab qoʻydilaring ? A. Qahhor, „Qanotsiz chittak“ .

19 ...deb bilmoq, hisoblamoq, fahmla-moq. ◆ Oʻzini yuqori qoʻymoq. n Otabek Usta

Olimni juda yuqori darajaga qoʻygandek, uning majlisi bshshn ham ancha yengillashar.. edi. A. Qodiriy, Oʻtgan kunlar. ◆ Gʻaffor-jonning feii maʼlum boʻlgani uchun koʻp kishi aybni Umriga qoʻyib yurar edi. A. Qah-hor, „Xotinlar“ .

20 Biror ish, vazifaga tayinlamoq, belgilamoq. ◆ Navbatchi qoʻymoq. Yomondan qorovul qoʻysang, yov yetti boʻlar. Maqol . m Shu yigit meni olib kelib, MTSga kara shli choyxonaga koʻidi. A. Qahhor, Qoʻshchi-nor chirokdari.

21 Vositachi, vakil sifatida yoʻlla-moq, foydalanmoq. Qizga sovchi koʻimok. ™ Bir kun haligi sudxoʻr meni bir savdogar oʻrtotga soʻratib odam koʻyibdi. Gʻ. Rasul, Adolat. /Podsho:] -Qizimni oʻshanga beraman, xaloyikqa jarchi koʻyinglar, — dedi. "Er-taklar". Shu kishdan koldirma, oʻrtaga, al-batta, boy togʻangni koʻy. Oybek, Tanlangan asarlar.

22 Biror narsani ishga solmoq, hara-katga keltirmoq. Patefon koʻymoq. Radio koʻymoq. Televizor koʻymok- ™ [Yoʻlchi] Katta hovliga ters boʻlgan kamgak-panaroq joyda samovar koʻyish, oʻtin yorish bilan mashgʻul boʻldi. Oybek, Tanlangan asarlar. ◆ U ashulani "Koʻcha bogʻi"dan boshladi, ovozini baralla qoʻyib.. zoʻr ilhom bilan aytdi. M. Ismoiliy, „Fargʻona t“ . o. Ali bor tovushini koʻyib ashula kildi. A. Qodiriy, Oʻtgan kunlar.

23 Namoyish qilmoq, koʻrsatmoq. ◆ Kino koʻymoq. Konsert qoʻymoq. Tomosha qoʻymoq. n Hordiq kunlari shahardan chikadigan avtomobil shu yerda [maktab sahnida] kartina koʻyib berar edi. A. Qahhor, Asror bobo.

24 Qoldirmoq; keyinga surmoq. ◆ U sut-ning yarmini ukasiga koʻodi. Sigir yemdan nishxoʻrt ham qoʻymabdi. yat Oʻzimizning Mallavoy aka bir oʻtirganda bitta koʻyni kalla-pochasi bilan yeb, terisini nonu shtaga Koʻyadi. A. Qahhor, Qoʻshchinor chirokdari. /Sidiqjon] Toʻgʻon boshiga borishni ertaga Koʻyib, kunni shu yerda oʻtkazdi. A. Qahhor, Koʻshchinor chirokdari.

25 Muhokama, munozara va sh.k. uchun takdim, taklif qilmoq. Shior koʻimoq. Masalani kun tartibiga koʻymoq. n U yana Oyqiz oldiga kotor-qator soʻroqlar koʻyib, oʻkishga borishini quvvatlagani uchun chin dildan tashakkur bayon qilardi. Sh. Rashidov, Boʻrondan kuchli.

26—Oʻzbek tilining izoqli lugʻati

26 Surtmoq, surkamoq. ◆ Qoshga oʻsma koʻy-moq. Yaraga dori koʻymokYod koʻymokXina qoʻymoq. yat ◆ Surma qoʻymay muncha ham, jo-non, qorodir koʻzlaring. Muqimiy . ◆ Pesho-nangga baxt bitgan ekan, bolam. Boʻyi boʻ-yingga teng, qoshi-koʻzi surma qoʻygandek kop-kora. P. Tursun, „Oʻqituvchi“ .

27 Biror usulda, biror vosita bilan urmoq, tushirmoq, solmoq. Shapalok (tar-saki) bshshn koʻyib yubormokMusht koʻymok-

28 Biror belgi, ishora tushirmoq. ◆ Soʻrok alomati qoʻymokIkki nukta koʻymok. Qoʻl koʻymok.

29 Biror holatda tutmoq, qoldirmoq. Birovni yolgʻiz koʻimok. Tinch koʻymokBoʻsh koʻymokErkin koʻymoq. Xoli koʻymok. yat ◆ Mana Yoʻlchiboy. Togʻni ursa, tolkon kiladigan yigit. Qizimizni och-yalangʻoch qoʻymasdi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

30 (j.k. bshshn) Duchor qilmoq, yoʻliq-tirmoq; qoldirmoq. Tashvishga koʻymokUyat-ga koʻymokXijolatga koʻymoq. * Oʻzim bir balodan zoʻrgʻa kutuldim-u, domla meni yana baloga koʻymokchi. A. Qahhor, Sarob.

31 (ch.k. bilan) Biror maqsad, ish-hara-kat va sh.k. dan qoldirmoq. Yoʻldan koʻymoq. Mashkdan koʻymokChoʻmshshshdan koʻymoq. Oʻyin-dan koʻimokShokosimni ishdan koʻymas-lik uchun, u ikki-uch minutda vokeani soʻz-lab berdi. Oybek, Tanlangan asarlar. ◆ Yosh Kizni olganing bir sari, endi buni oʻqishdan qoʻyib, kurortga olib ketayotganing nimasi ? A. Qahhor, „Ogʻriq tishlar“ .

32 Baʼzi otlarga birikib, qoʻshma feʼl hosil qiladi, maye., ◆ bino koʻymoq, ixlos koʻy-mok, yoʻl koʻimok, koʻngil koʻymoq, mehr qoʻy-mok, tanda koʻymoq, shart qoʻymok, oʻt koʻy-mok, kodam koʻymoq.

33 koʻm. fl. vzf. Yetakchi feʼl bildir-gan harakatning bajarilishi bilan bog-lik turli grammatik maʼnolarni ifo-dalaydi. ◆ Aytib koʻy. Bildirib koʻy. Yoʻko-tib koʻoma. Qarab koʻodi. Kulib koʻodi. Ayt-koʻy. Kelmayman-qoʻyaman va sh .k. n Usta Bahrom tomogʻini qirib, sekin yoʻta-lib koʻydi. M. Ismoiliy, Fargʻona t. o. Yoʻlakda turgan Oʻzbek oyim darvozadan moʻralab koʻydi. A. Qodiriy, Oʻtgan kunlar. Ergash ishni chatok kilib koʻydi-da. A. Muxtor, Opa-singillar.

34 Boʻlishsiz feʼldan keyin boʻlishsiz shaklda kelib, birinchi feʼldan anglashil-gan harakatning bajarilmay qolmasligi-ni bildiradi. ◆ Majlislarda, xususiy suh-batlarda qoridan soʻz ochgan har bir kishi "Kanizak bilan Sidiqjon mojarosi"ni aytmasdan qoʻymas edi. A. Qahhor, „Qoʻshchi-nor chirokdari“ . ◆ Bu chechak qirlari oʻz bagʻrida suzib borgan bizning Otabekni ham oʻziga qaratmay qoʻymaydir. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ .

Bir yostiqqa bosh qoʻymoq q. yostiq. Boʻy-niga qoʻymoq q. boʻyin I. Gapni (yoki masla-hatni) bir joyga qoʻymoq q. ran I. Otimni boshqa qoʻyaman q. ot II. Tishini tishiga qoʻy-moq q. tish I. Yuziga oyoq qoʻymoq q. oyoq I. Oʻzini qayerga qoʻyishni bilmay Nima qi-larini bilmay qattiq iztirob chekib, to-qatsizlanib. ◆ Qoʻying, yigʻlamang, amakingiz-ning feʼli oʻzingizga maʼlum. Sizni eslagan-da, oʻzini qayoqqa qoʻyishni bilmay, xunob boʻ-libyurguvchi edi. P. Tursun, „Oʻqituvchi“ . Oʻzini qoʻygani joy topolmay ayn. oʻzini qayerga qoʻyishni bilmay. ◆ Gʻulomjon hokimni kutga-ni bormadi. Uning kelishini eshitgandan beri nafrati qoʻzgʻab, oʻzini qoʻygani joy topolmay qoldi. M. Ismoiliy, „Fargʻona t“ . o. Oʻzi-ni qoʻymoq Erkinlik his etib, yayrab-yozil-gan holatda boʻlmoq, shunday holatda ri-vojlanmoq, unib oʻsmoq. ◆ Hali sovuqdan qi-silib-bujmaygan gavdalar endi oʻzini qoʻydi, yayradi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . Hol-jo-niga qoʻymay (yoki qoʻymasdan) q. hol-jon.

Antonimlari

ҚЎЙМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Feʼl

qoʻymoq qoʻymoq

• Turkcha: koymak

Ruscha _ru

qoʻymoq
1 ставить; класть; ◆ kitobni parta ustiga ~ положить книгу на парту; qalamlarni joyiga qoʻy положи карандаши на место; ◆ tomga narvoya ~ поставить лестницу на крышу; bola boshini onasining yelkasiga qoʻydi ребёнок положил голову на плечо матери;
2 положить, помещать; ◆ omonat kassaga pul ~ положить деньги в сберкассу;
3 бросать; прекращать, оставлять; ◆ chekishni ~ бросить курить; qoʻying shu gaplarni! оставьте эти разговоры!; qoʻysang-chi! брось, оставь!; qoʻyasanmi, qoʻymaysanmi?! ты перестанешь или нет?!;
4 откладывать, оставлять; bugungi ishni ertaga qoʻyma посл. не откладывай сегодняшнее дело на завтра;
5 оставлять, приберегать, сохранять; qatra qoʻymay не оставляя (не оставив) ни капли, ни крошки, ни крупинки;
6 позволять, допускать, разрешать; yoʻq desam ham qoʻymadi хоть я и не соглашался, он настоял на своём; uylanishni unga kim qoʻyibdi кто разрешил ему жениться; куда ему жениться;
7 пускать, отпускать, освобождать; ◆ otni oʻtga ~ пустить лошадь пастись; qoʻyib yubormoq отпустить; выпустить из рук; ◆ oʻz ixtiyoriga ~ предоставить самому себе; qoʻyvoring! или qoʻyib yuboring! пустите!, отпустите!; ◆ xotin ~ бросить жену; развестись с женой;
8 пускать; напускать; ◆ ekinlarga suv ~ пустить воду на посевы; ◆ ovga qush ~ пускать ловчую птицу на дичь;
9 вставлять; ◆ tish ~ вставлять зубы;
10 отпускать; носить; ◆ soqol ~ отпускать бороду, носить бороду;
11 строить, вить; ◆ in ~ строить (вить) гнездо;
12 устраивать, устанавливать; ◆ eshik ~ установить дверь;
13 ставить; определять, назначать; ◆ baho ~ поставить оценку; ◆ narx ~ назначить цену; ◆ diagnoz ~ определить (ставить) диагноз;
14 перен. ввергать, повергать; ◆ ogʻir ahvolga solib ~ ввергнуть в тяжёлое положение;
15 разг. дать, стукнуть, хлестать; ◆ tarsaki ~ дать пощёчину;
16 перен. ставить; показывать, демонстрировать; ◆ pyesani sahnaga ~ ставить пьесу на сцене; ◆ kino ~ демонстрировать кинофильм;
17 перен. ставить, считать; ◆ yuqori ~ высоко ставить;
18 ставить, выдвигать; ◆ masala ~ поставить вопрос;
19 красить; ◆ qoshiga oʻsma ~ красить брови усьмой (см. oʻsma I); ◆ upa ~ мазаться пудрой, пудриться;
20 в сочетании с именами существительными образует сложные глаголы; ◆ ixlos ~ благоговеть; ◆ yoʻl ~ допускать позволить, попустительствовать; ◆ mehr ~ полюбить; ot (или nom) ◆ ~ дать имя, назвать; именовать; ◆ ot ~ пускать коня вскачь; ◆ sarlavha ~ озаглавить (статью, книгу); ◆ oʻt ~ разжигать; поджигать; ◆ qadam ~ шагать, ступить; вступать; oʻgʻlim sakkizga (или sakkiz yoshga) qadam qoʻydi моему сыну пошёл восьмой год; ◆ yoʻlda ~ опережать, оставлять позади (в каком-л. деле); обставлять; перещеголять; har nav taom tayyorlashda har qanday mohir oshpazni yoʻlda qoʻyadi в приготовлении любых блюд он любого искусного повара оставит позади; ◆ ishdan ~ отрывать от работы; помешать работе; ◆ yoʻldan ~ остановить (кого-л.) по дороге, помешать продолжать путь;
21 в сочетании с деепр на -(i)b или -a/-y (в отриц. ф.) выступает в роли вспомогательного глагола и выражает законченность, завершённость действия; aytmasangiz aytmay qoʻya qoping не хотите сказать, ну и не говорите; aytib berib qoʻya qol расскажи же, ну расскажи; bormay qoʻymaydi он обязательно пойдёт; ◆ yozib ~ написать; u iljayib qoʻydi он улыбнулся; Bu uchrashuvni Saidiy shuncha kutmagan ediki; oʻzining koʻziga ham ishonmay qoʻydi (А. Ќаћћор, «Сароб») Саиди настолько не ожидал этой встречи, что не поверил собственным глазам; Mendan hech kim xabar olmay qoʻydi (Ѓ. Ѓулом, «Т. мурда») Все перестали обо мне справляться; Все перестали меня навещать; ◆ eshikka chiqarib ~ выставить за дверь; u ishga chiqmay qoʻydi он перестал выходить на работу; u, xuddi bir ayb ish qilib qoʻyganday, hech kimning yuziga qaramasdi он ни на кого не поднимал глаз, словно совершил что-то предосудительное; Yoqubjon miyigʻida kulib qoʻydi Якубджан усмехнулся в усы; * olasiz-qoʻyasiz возьмёте, получите (и всё!); kuladi-qoʻyadi он смеется и только; он только и знает смеяться.