qochmoq

Vikilug‘atdan olingan

Oʻzbekcha (uz)
[tahrirlash]

qochmoq I[tahrirlash]

Morfologik va sintaktik xususiyatlari[tahrirlash]

qoch-moq

Aytilishi[tahrirlash]

Etimologiyasi[tahrirlash]

QOCH- 'nimadandir qutulish, saqlanish uchun yugu-rib uzoqlash-'. Koʻpchilikdan huyon h o ch i b hutulmas (Maqol). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu feʼl asli qach- tarzida talaffuz qilingan (ДС, 400); keyinchalik a unlisi â unlisiga almashgan: qach- > qâch—.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari[tahrirlash]

Maʼnosi[tahrirlash]

1 Taʼqib, xavf-xatar va sh. k. dan qutulish uchun (odatda, chopib-yugurib) mavjud joyini tashlab joʻnamoq. ◆ Boʻrilar oʻrmonga qarab qochdi. Ot boʻshalib qochib ketibdi. Koʻpchilikdan quyon qochib qutul-mas. Maqol . m ◆ Majlis oʻtkazsak, bolalar qochib ketmasin, deb eshik oldiga qorovul qoʻygudek boʻlamiz. Oʻ. Hoshimov, „Qalbingga quloq sol“ . ◆ Koʻchada yugur-yugur, shovqin, itlar vangillagan, tovuqlar qiyqillab qochgan. A. Qahhor, „Bashorat“ . ◆ Fashistlar dastlab sa-rosimaga tushdi-da, soʻng birdan tiraqaylab qochdi. Oybek, „Quyosh qoraymas“ .

2 Yashirinish, xavf-xatardan xoli boʻ-lish maqsadida oʻz (turgan) joyi, makoni-ni yashirincha tark etmoq, boshqa yerlardan joy-makon qilmoq, boshqa yerlarga ketmoq, oʻzga yerlarda boʻlmoq, yurmoq. ◆ Asrorqul oʻshan-dan beri qishloqma-qishloq qochib yurar ekan, A. Qahhor, „Asror bobo“ . ◆ Hech boʻlmasa, jonni saqla endi san, Bir yoʻl topib qoch-moq kerak bu eldan. H. Olimjon . ◆ Nega uy-dan qochding? "Yoshlik" .

3 Biror nuqtadan (joydan) nari yoʻ-nalmoq, siljimoq. ◆ Markazdan qochuvchi nerv-lar. n ◆ Boshi gir-gir aylanar, devorlar undan qochayotgandek edi. "Yoshlik" .

4 Oraliq joy paydo boʻlmoq yoki ochiq oraligʻi uzaymoq (yonma-yon, qator joy-lashgan narsalar haqida). ◆ Pol taxtalari bir-biridan qochibdi. Tishlari bir-biridan qochibdi.

5 Oʻzini chetga olmoq, daxl qilmaslik; chetlanmoq; ajralmoq; saqlanmoq. ◆ Ish ish-taha ochar, dangasa ishdan qochar. Maqol . m ◆ Qarang, bu yerda ham ishdan qochganlar to-pilibdi. X. Toʻxtaboyev, „Sirli qalpoqcha“ . ◆ Oʻz qoʻli bilan tuproqqa qoʻyishdan qochgan yaramas! S. Ahmad, „Ufq“ . ◆ [Otabek] Bunday boʻl-magʻur taklifni eshitmas(lik) uchun oʻzini chetga olib, otasi, ayniqsa, onasiga yoʻli-qishdan qochib yurishga majbur boʻldi. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ . ◆ [Sidiqjon:] Yaxshi xo-tindan odam qochadimi ? A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ . ◆ U falokatdan bilib qoch-gan ekansiz-da, bolaga, oʻz bolasiga mehri shu boʻlsa, undan nima umid qiladi kishi? A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ .

6 koʻchma Tiyilmoq, saqlanmoq. ◆ Umuman, adabiyot fani oʻqitilganda, siyqalikdan qochish kerak. Gazetadan . ◆ Yurakni charchata-digan va zaiflashtiradigan hollarning hammasidan ham qochish kerak. "Anatomiya" .

7 Urishish, olishishda yengilmoq (aso-san, hayvon, parrandadar haqida). ◆ Qoʻchqor urishtirdik. Meniki qochdi. shsh Nega qochgan bedanaday, pisib chirqillaysan ? A . Qahhor, Qoʻshchinor chiroqlari.

8 etn. Begona erkakdan yuzini ber-kitmoq, yashirinmoq (xotin-qizlar haqi-da). ◆ Toʻgʻrisi, Soraxon kishidan qochadi. A. Qahhor, „Sarob“ . [Eʼzozxon] ◆ Oʻtap bilan qiyo-matli aka-singil tutinib, undan qochmay qoʻydi. H. Gʻulom, „Mashʼal“ . ◆ Nazirqul.. tuz bergan eshonga astoydil xizmat qildi. Eshon aya undan qochmaydigan boʻlib qoldi. S. Ahmad, „Hukm“ .

9 Yoʻqolmoq, yoʻq boʻlmoq, ketmoq. ◆ Yer-ning nami qochibdi. Suvi qochgan non. Uning rangi qochdi. n ◆ Hasrat, alam, kudurat bu-tunlay qochgan. Gʻayratiy . Xonadan fayz qo-chib, birdan xarobaga aylandi. F. Musajo-nov, Himmat. ◆ Elmurod shunday oʻylar seli-da gʻarq boʻlib, uyqusi qochdi. Shuxrat, „Shinelli yillar“ .

10 Uchi ichkari tortilib yoʻqolmoq (lippadan, parda, qop ogʻzi va sh. k. ning teshigidan oʻtkazilgan ip, bogʻ va sh. k. haqi-da). Bogʻi (ipi) ◆ qochib ketgan xalta ogʻzini boʻgʻib ushlamoq.

11 (kel. zam. shaklida — qochmas yoki qochmaydi) Oʻzi bogʻlanib kelgan soʻz yoki soʻz birikmasi anglatgan narsaning oʻrni (vaq-ti) bilan amalga oshishini, yoʻq boʻlmas-ligini bildiradi. ◆ Ziyofat qochmas (qoch-maydi), avval ishlarni bir yoqlik qilib olaylik. n ◆ Choy qochmas.. Xayr, esingdan chiq-masin.. S. Siyoyev, „Yorugʻlik“ . ◆ Paxtani terib olaylik, dam olish boʻlsa qochmas. N. Safarov, „Hayot maktabi“ . ◆ Zuxra hali yosh, erga te-gish qochmaydi. S. Zunnunova, „Yangi direktor“ .

Aravani quruq olib qochmoq q. arava. Goʻshti qochgan Oriq, orikdagan. ◆ Hojiya xola goʻshti qochgan kafti bilan.. Svetlananing peshonasini siladi. V. Gʻofurov, „Vafodor“ . Kayfi qochmoq ayn. kayfi uchmoq q. kayf. Koʻzdan qochmoq Eʼtibordan chetda qolmoq. ◆ [Zokir ota:\ Men sizga aytsam, katta koʻr-maganni kichik koʻradi, kichik koʻrmaganni katta koʻradi, ikkalasi birlashib qarasa, hech narsa koʻzdan qochmaydi, deydi xalq. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ . Mazasi qoch-moq 1) ayn. tobi qochmoq q. tob. ◆ Mening sal mazam qochib turibdi. Gʻayratiy, „Unutilmas kunlar; 2) yomon, salbiy tomonga oʻzgarmoq“ . ◆ Daromadning mazasi qochdi. n ◆ Dalada ish-ning mazasi qochdi. S. Ahmad, „Hukm“ . Olib qochmoq s. t. Ortiq mubolagʻa qilmoq, ogʻzini koʻpirtirib, oshirib gapirmoq, safsata sotmoq. Orada ran qochmoq ayn. (orada) ran oʻtmoq q. ran. Ogʻzining tanobi qochmoq q. ogʻiz. Safar qochdi q. safar II. Tobi qochmoq q. tob. Xayol (yoki oʻy) olib qochdi Xayol (oʻy) har tomonga olib ketdi. ◆ Qimmat xolani xayoli olib qochdi: -Oʻzim oʻylaganim kelib chiqdi.. Saodat shunday dangʻillama uyda bir oʻzi turarmishmi ? N . Safarov, Saodatning qis-sasi. ◆ Bir oʻy olib qochmasin, zanjir hal-qalaridek bir-biriga ulanib, chiqib kela-veradi. T. Ashurov, „Oq ot“ . Oʻzini olib qoch-moq ayn. oʻzini chetga olmoq q. chet. ◆ Kulib turib, qizlarga yarashib tushgan bir uyat-chanlik bilan oʻzini olib qochmoqchi boʻldi. M. Ismoiliy, „Fargʻona t“ . o. Qochib ketmagan yoki qochib ketibdimi Orasi yaqin, uzoq emas. ◆ Ohangaron qochib ketmagan boʻlsa ham, borish-ga imkoniyat topa olmayapti. S. Karomatov, „Oltin qum“ . ◆ Qoʻshariq qochib ketibdimi, qosh qorayguncha yetib olaman.. S. Zunnunova, „Gulxan“ .

Sinonimlari[tahrirlash]

Antonimlari[tahrirlash]

qochmoq II[tahrirlash]

Morfologik va sintaktik xususiyatlari[tahrirlash]

qoch-moq

Aytilishi[tahrirlash]

Etimologiyasi[tahrirlash]

Maʼnoviy xususiyatlari[tahrirlash]

Maʼnosi[tahrirlash]

Boʻgʻoz, homilador boʻlmoq (hayvonlar haqida).

Sinonimlari[tahrirlash]

Antonimlari[tahrirlash]

ҚОЧМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari[tahrirlash]

Feʼl[tahrirlash]

qochmoq qochmoq

Ruscha ru

qochmoq I
1 бежать, убегать; удирать, ускользать; сбежать; обратиться в бегство; ◆ turmadan qochmoq бежать из тюрьмы; ◆ orqaga qochmoq ретироваться; orqasiga qaramay qochdi он убежал без оглядки; Ali Otabek bilan xayrlashmasdan qochgan edi (А. Ќодирий, «Ўтган кунлар») Али удрал, непопрощавшись с Атабеком; ◆ olib qochmoq 1) разнести, понести (о лошади); 2) унести с собой, украсть;
2 избегать; бояться; u ishdan qochmaydi он не боится работы; bunday narsalardan qochish kerak нужно избегать таких вещей; ◆ oʻzini olib qochmoq прям. и перен. избегать, отстраняться;
3 этн. прятаться, скрываться, прятать лицо от чужих мужчин; U eski sinashta xizmatkor boʻlganidan, Nuri undan qochmas edi (Ойбек, «Ќутлуѓ ќон») Так как он был старым верным слугой, Нури не прятала от него лицо;
4 покидать, удаляться; пропадать; suti qochdi у неё пропало молоко; tobi qochdi ему нездоровится, он недомогает; kayfi qochdi у него испортилось настроение; uyqusi qochdi у него пропал сон, ему не спится; aqli qochdi он лишился рассудка, потерял голову; jahl chiqqanda aql qochadi посл. когда приходит гнев, уходит разум; eti (или goʻshti) qochdi он похудел, исхудал, спал с тела; suvi qochgan non чёрствый хлеб;
5 быть побитым, побежденным, обставленным; потерпеть поражение;
6 иметь естественную убыль (на усушку, утруску и т. п.); ombordagi kartoshka bir tonna qochibdi усушка картофеля в амбаре составила одну тонну; olib qochmoq преувеличивать; бахвалиться, хвастаться; oramizdan gap qochdi у нас произошла размолвка; qochib ketibdimi (или qochib ketgan emas) далеко ли (отсюда), совсем не далеко (отсюда); рукой подать; qochmaydi не убежит от нас, никуда не денется; yeyishimiz qochmaydi еда от нас не убежит, мы ещё успеем поесть.

qochmoq II
с.-х. случаться, быть покрытой (о животных).